نقش نظم‌جويی شناختی هيجان و تعامل مادر-کودک در پيش‌بينی بهزيستی روانشناختی مادران دارای کودک ناتوان ذهنی
محورهای موضوعی : روانشناسی
زهرا بندار کاخکی
1
,
نسرین سادات هاشمی گلستان
2
,
بهناز شیدعنبرانی
3
,
حمیدرضا آقامحمدیان شعرباف
4
*
1 - گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 - گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
4 - گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
کلید واژه: کودک ناتوان ذهنی, بهزيستی روانشناختی, نظم جويی شناختی هيجان, تعامل مادر-کودک,
چکیده مقاله :
پژوهش ﺣﺎﺿﺮ با هدف تعيين نقش متغيرهاي نظم جويي شناختي هيجان و تعامل مادر-کودک در پيش بيني ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ روانشناختي مادران کودکان ناتوان ذهني انجام شد. اين پژوهش توصيفي و از نوع مطالعات همبستگي مي باشد. جامعة آماري اين پژوهش شامل کليه مادران داراي کودک ناتوان ذهني بود که در سال تحصيلي 98-97 کودکان آنها زير نظر آموزش و پرورش ابتدايي استثنائي شهر مشهد مشغول به تحصيل بودند. تعداد 150 مادر با روش نمونه گيري در دسترس انتخاب شدند و مقياس بهزيستي روانشناختي ريف فرم 54 سؤالي، پرسشنامه نظم جويي شناختي هيجان گارنفسکي و مقياس تعامل مادر و کودک پيانتا را جهت تعيين سهم هر يک از متغيرهاي بهزيستي روانشناختي، نظم جويي شناختي هيجان و تعامل مادر-کودک تکميل کردند. براي تحليل داده ها از آمار توصيفي، همبستگي پيرسون و تحليل رگرسيون چندگانه به روش گام به گام استفاده شد. داده هاي به دست آمده به وسيلة نرم افزار آماري spss-23 تحليل گرديد. طبق يافته ها، ميان بهزيستي روانشناختي و راهبرد سازگارانه تنظيم شناختي هيجان همبستگي مثبت معنادار و بالعکس بين بهزيستي روانشناختي و راهبرد ناسازگارانه تنظيم شناختي هيجان همبستگي منفي معنادار وجود داشت. همچنين ميان ارتباط مثبت والد-کودک و بهزيستي روانشناختي نيز همبستگي مثبت معنادار مشاهده شد. الگوي نتايج حاکي از آن است که راهبرد سازگارانه تنظيم شناختي هيجان و ارتباط مثبت والد کودک داراي توان پيشبيني بهزيستي روانشناختي مادران داراي کودک ناتوان ذهني مي باشد.
The purpose of this study was to investigate the role of cognitive emotion regulation and mother-child relationship variables in the prediction of psychological well-being of mothers with intellectual disabled children. This is a descriptive and correlational study. The statistical population of this study consisted of all mothers with intellectual disabled children whose children were educated in Mashhad during (2019-2020) academic year under the exceptional primary education of Mashhad. 150 mothers were selected by accessible sampling method and completed Ryff’s Scales of Psychological Well-being (RSPWB), Cognitive emotion regulation Questionnaire (CERQ) and Parent-child relationship scale (PCRS) to determine the contribution of each of the variables. Descriptive statistics, Pearson correlation and stepwise multiple regression analysis were used to analyze the data. Data were analyzed by SPSS-23 software. According to the findings, there was a significant positive correlation between psychological well-being and adaptive cognitive emotion regulation strategy and conversely, there was a significant negative correlation between psychological well-being and maladaptive cognitive emotion regulation strategy. There was also a significant positive correlation between positive parent-child relationship and psychological well-being. The pattern of results indicated that adaptive cognitive emotion regulation strategy and positive parent-child relationship have the ability to predict the psychological well-being of mothers with intellectual disabled children.
ابارشي، زهره؛ طهماسيان، کارينه؛ مظاهري، محمدعلي و پناغي، ليلي .( 1388). تأثير آموزشي ارتقاي رواني اجتماعي کودک از طريق بهبود تعامل مادر کودک بر خود: برنامه اثرمندي والدگري و رابطه مادر و کودک زير سه سال. فصلنامه علمي- پژوهشي پژوهش در سلامت روانشناختي. 3(3)،50-52.
اسماعيلي، ليلا. عابدي، محمدرضا. نجفي، محمدرضا. آقايي، اصغر. اسماعيلي، مريم. (1393). اثربخشي مداخله شناختي- رفتاري تنظيم هيجان بر بهزيستي روانشناختي دختران نوجوان مبتلا به صرع. تحقيقات علوم رفتاري ؛12(2)، 194-204.
اشکاني، فرح؛ حيدري، حسن. (1393). تأثير آموزش تنظيم هيجاني بر بهزيستي روانشناختي و سبک هاي اسنادي دانش آموزان مبتلا به ناتواني يادگيري مقطع دبستان. ناتواني هاي يادگيري.4(1)، 6-22.
آقاجاني، سيف الله؛ افروز، غلامعلي. نريماني، محمد. غباريبناب، محمدباقر. محسنپور، زينب. اثربخشي روش آموزشي کاهش استرس مبتني بر ذهن آگاهي در ارتقاي تعامل مادر - کودک در مادران دانش آموزان کم توان ذهني. کودکان استثنايي. 1394؛ 55(15):75-84.
بشارت، محمدعلي. زماني فروشاني، نسرين. معافي، عليرضا. و بهرام احساني، هادي. (2016). نقش واسطهاي راهبردهاي تنظيم شناختي هيجان در رابطه بين آسيب پرهيزي و بهزيستي روانشناختي در والدين کودکان مبتلا به سرطان. فصلنامه علمي- پژوهشي روانشناسي سلامت, 5(17), 7-22.
بشرپور، سجاد. و ميري، ميرنادر. (1397). نقش واسطهاي بياشتياقي اخلاقي در رابطهي بين صفات تاريک شخصيت و استعداد خيانت زناشويي. مجله روانشناسي، 22 (3)، 286-271.
برمال، فريد؛ صالحي فدردي، جواد؛ طبيبي، زهرا. (1397). اثربخشي آموزش ذهن آگاهي بر نشخوار ذهني، حل مسئله، نظمجويي شناختي هيجاني افراد مبتلا به افسردگي. مطالعات روانشناختي،14(2)، 91-107.
بيرامي، منصور. هاشمي، تورج. بخشي پور، عباس. محمودعليلو، مجيد. اقبالي، علي. (1394). مقايسه تأثير دو روش آموزش تنظيم هيجان و شناخت درماني مبتني بر ذهن آگاهي، بر پريشاني روانشناختي و راهبردهاي شناختي تنظيم هيجان مادران کودکان عقبمانده ذهني. فصلنامه پژوهش هاي نوين روانشناختي, 9(33), 43-59.
تجريشي، معصومه؛ عاشوري، محمد؛ افروز، غلامعلي؛ ارجمنديان، علي اکبر؛ غباري بناب، باقر. (1394). اثر بخشي آموزش برنامه ي والدگري مثبت بر تعامل مادر با کودک کم توان ذهني، فصلنامة توانبخشي. 2، (16)، 131-129.
تمنايي فر، محمدرضا؛ قياسي، الهام. (1397). مقايسه بهزيستي روانشناختي مادران داراي فرزندان کم توان ذهني و مادران داراي فرزندان عادي. پيشرفت هاي نوين در روانشناسي، علوم تربيتي و آموزش و پرورش، 1(1)، 1-8.
سيد طباطبايي، رضا؛ رحمتي نژاد، پروين؛ محمدي، داوود و اعتماد، عقيل. (1396). نقش سبک هاي مقابله اي و تنظيم شناختي هيجان در بهزيستي روان شناختي بيماران مبتلا به سرطان. مجله علمي دانشگاه علوم پزشکي قزوين. 21 (2)، 41-49.
جوکار، فرهاد؛ فرهادي، مهران و دلفان بيرانوند، آرزو. (1397). پيش بيني بهزيستي بر اساس راهبردهاي تنظيم شناختي هيجان، سبک هاي دفاعي، صداقت و نيازهاي اساسي روانشناختي. مطالعات روانشناختي دانشکدة علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه الزهراء (ع)، 14(2)، 57-74.
حسني، جعفر. (1390). بررسي اعتبار و روايي فرم كوتاه پرسشنامه نظم جويي شناختي هيجان. تحقيقات علوم رفتاري، 9(4)،73-83.
خانجاني، زينب؛ هاشمي، تورج و پيمان نيا، بهرام. (1395). پيش بيني کيفيت تعامل مادر-کودک با انواع اختلالات اضطرابي در کودکان دبستاني با توجه به ويژگيهاي فرهنگي مادران ايراني. فصلنامه انديشههاي نوين تربيتي. 12(2)،239-260.
رهبري، پروانه. و کرد، بهمن. (1396). پيش بيني بهزيستي ذهني براساس معناي زندگي و ذهن آگاهي در بين بيماران قلبي عروقي. نشريه روان پرستاري، 5 (6)، 17-27.
رهبري نيا، ليلا و مهدي عرب زاده. (1397). تعامل مادر- فرزند ، جهت گيري هدف با بهزيستي روانشناختي دانش آموزان پسر، کنفرانس ملي ايده هاي نوين در روانشناسي و علوم تربيتي با تأکيد بر پژوهش هاي علمي اخير، تهران، دانشگاه پيام نور.
طالبي، مهناز. نادري، فرح. بختيارپور، سعيد. صفرزاده، سحر. (1398). تأثير آموزش بهزيستي روانشناختي بر تحمل آشفتگي، سرگرداني ذهني و افسردگي مادران کودکان کم توان ذهني. نشريه آموزش پرستاري، 9(2)، 31-40.
عابد، نازنين. پاکدامن، شهلا. مظاهري، محمدعلي. حيدري، محمود. (1396). اثربخشي آموزش گوش دادن احترام آميز به کودکان بر بهزيستي روانشناختي مادران. روانشناسي تحولي روانشناسان ايراني، (52)، 365-380.
عابد، نازنين. پاکدامن، شهلا. مظاهري، محمدعلي. حيدري، محمود.، طهماسيان، کارينه. (1396). تعيين اثربخشي بسته آموزشي گوش دادن احترام آميز به کودکان بر بهزيستي روانشناختي آنان. فصلنامه مطالعات روانشناسي باليني، (26)، 25-42.
فيروزآبادي، سميه سادات. ملتفت، قوام. (1396). بررسي شاخصهاي روانسنجي مقياس بهزيستي روانشناختي ريف در دانش آموزان دبيرستاني مدارس تيزهوشان: پايايي، روايي و ساختار عاملي، فصلنامه اندازهگيري تربيتي دانشگاه علامه طباطبائي، 27، 12 -1.
کشميري، مرتضي، فتحي آشتياني، علي، جلالي، پيوند. (1398). نقش تعديل کنندة ذهنآگاهي در رابطه بين افسردگي، اضطراب و تنيدگي با بهزيستي روان شناختي، مجله روانشناسي، 2 (23)، 231-217.
مدحي، محمد، قمراني، امير و يارمحمديان، احمد. (1398). رابطه ساختاري بين استرسور، استرس ادراک شده، منابع حمايتي و ساختاري مادران کودکان با ناتواني هوشي: نقش واسطه اي سبک هاي مقابله اي بر اساس مدل Double ABCX. فصلنامه خانواده پژوهي. 4(15)، 580-559.
مراديکيا، حامد. ارجمندنيا، علياکبر. غباري بناب، باقر (1395). بررسي اثربخشي آموزش تنظيم هيجان بر بهزيستي روانشناختي مادران دانش آموزان کمتوان ذهني. مجله پرستاري کودکان. 3 (1)، 51-60.
موحدي، محمد؛ محمدخاني، شهرام، حسني، جعفر؛ و مقدسين، مريم. (1397) رابطه راهبردهاي مقابله اي با بهزيستي روانشناختي زنان مبتلا به سرطان سينه. مجله علمي پژوهشي يافته. 4(02)، 40-50.
ميکائيلي منيع، فرزانه. (1387). مقايسة بهزيستي روانشناختي مادران با و بدون دانش آموزان ابتدايي کم توان ذهني: اثر سبک هاي مقابله اي. مجله پژوهش در حيطه کودکان استثنائي. 8(1)، 53-68.
نريماني، محمد.، آريان پور، سعيد.، ابوالقاسمي، عباس، احدي، بتول. (1390). مقايسه اثربخشي آموزش هاي ذهن آگاهي و تنظيم هيجان بر سلامت روان جانبازان شيميايي. مجله روانشناسي باليني، 2(4)، 61-71.
نورعلي همت؛ حاجي يخچالي، عليرضا؛ شهني ييلاق، منيجه و مکتبي، غلامحسين. (1397). تأثير آموزش راهبردهاي تنظيم شناختي هيجان بر سازگاري، بهزيستي مدرسه و تنظيم هيجان در دانش آموزان پسر مدارس استعدادهاي درخشان. مجله دست آوردهاي روانشناختي، 2 (52)، 91-110.
نوروزي، ويدا، اسدي مجره، سامره. (1397). نقش بهزيستي روانشناختي والدين و تعاملات والد فرزند در تبيين سازگاري اجتماعي دانش آموزان نوجوان. روانشناسي معاصر، 13(2)، 140-148.
Ali A, Hassiotis A, Strydom A, King,M. (2012). Self stigma in people with intellectual disabilities and courtesy stigma in family carers: a systematic review. Research in Developmental Disabilities; 33: 2122–2140.
Azar, M. & Badr, L. (2006). The adaption of mothers of children with intellectual disability in Lebanon. Journal of transcultuaral nursing, 17, 375-18.
Balzarotti, S, Biassoni, F, Villani, D, Prunas, A & Vellotti, P. (2016). Individual differences in cognitive emotion regulation: implications for subjective and psychological well-being. Journal of Happiness studies, 17(1),125-143.
Bayrakli H. & Kaner S. (2012). Investigating the factors affecting resiliency in mothers of children with and without intellectual disability. Educ Sci Theory Pract; 12(2): 936-43.
Benita, M., Benish-Weisman, M., Mats, L & Torres, C. (2020). Integrative and suppressive emotion regulation differentially predict well-being through basic need satisfaction and frustration: A test of three countries. Motivation and Emotion, 44(1), 67-81.
Bögels, S.M., Hellemans, J., Van Deursen, S., Römer, M., & Van der Meulen, R. (2014).Mindful Parenting in mental health care: effects on parental and child psychopathology, parental stress, parenting, co-parenting and marital functioning. Mindfulness, 5(5), 536-551.
Compton W.C. (2001). Toward a tripartite factor structure of mental health: subjective well-being, personal growth, and religiosity. J Psychol.; 135(5):486-500. DOI: 10.1080/00223980109603714. PMID: 11804003
Eid, M., & Larsen, R. J. (2008). The science of subjective well-being: Guilford Press.
Eisenhower A. S. Baker B. L. & Blacher. J. (2005). Preschool children with intellectual disability: syndrome specificity, behavior problems, and maternal well‐being. J Intellect disabil Res. 49,9, 657-671.
Extremera, N., Sanchez-Alvarez, N., & Rey, L. (2020). Pathways between Ability Emotional intelligence and Subjective well-being: Bridging links through cognitive emotion regulation strategies. Sustainability, 12(5), 2111.
Fava, G. A., & Ruini, C. (2003). Development and characteristics of a well-being enhancing psychotherapeutic strategy: Well-being therapy. Journal of behavior therapy and experimental psychiatry, 34(1), 45-63.
Fava, G. A., Ruini, C., Rafanelli, C., Finos, L., Salmaso, L., Mangelli, L., & Sirigatti, S. (2005). Well-being therapy of generalized anxiety disorder. Psychotherapy and psychosomatics, 74(1), 26-30.
Faust, H. & Scior, K. (2008). Mental health problems in young people with intellectual disabilities; the impact on parents. Journal of applied research in intellectual disabilities, 21, 414-424.
Findler, L., Jacoby, A. K., & Gabis, L. (2016). Subjective happiness among mothers of children with disabilities: The role of stress, attachment, guilt and social support. Research in developmental disabilities, 55, 44-54.
Garnefski, N. & Spinhoven, P. (2010). Prospective effects of emotionregulation skills on emotional adjustment. Journal of Couns Psychology; (55): 485-494.
Geisler, F, C., Vennewald, N., Kubiak, T., & Weber, H. (2010). The impact of heart rate variability on subjective well-being is mediated by emotion regulation. Personality and individual differences, 49(7), 723-728.
Goedendorp, M. M., Kuiper, D., Reijneveld, S. A., Sanderman, R., & Steverink, N. (2017). Sustaining program effectiveness after implementation: The case of the self-management of well-being group intervention for older adults. Patient education and counseling, 100(6), 1177-1184.
Gogoi. R. R., Kumar, R, & Deuri, S. P. (2017). Anxiety, depression and quality of life in mothers of children with intellectual disability. Open Journal of Psychiatry & Allied Sciences, 8(1), 71-75.
Gross JJ, Thompson RA. (2007). Emotion regulation: conceptual foundations. In: Gross JJ, editor. Handbook of emotion regulation 3-24. New York: Guilford press.
Hallahan, D. P., Kauffman, J. M., & Pullen, P. C. (2014). Exceptional learners. introduction to special education (14th ed). Boston: Allyn & Bacon.
Jones, E. Mancini, D. M. Shapiro, P. A. (2012). Cardiac transplantation in adult patients with mental retardation: do outcomes support consensus guidelines? Psychosomatics, 53, 2,133-138.
Kauffman, J. M., & Hallahan, D. P. (2011). Handbook of Special Education. ERIC.
Kasiri, N., Alidousti, M., Saeed, H. S., Mohamadi, S., Abbasi, M. H., & Hashemi, F. (2015). Comparison of the real self, ideal self and ought self in adolescents with and without criminal history in Isfahan. Journal of Fundamentals of Mental Health, 17(3), 142-147.
Khamis, V. (2007). Psychological distress among parents of children with mental retardation in the United Arab Emirates. Social Science & Medicine, 64, 850-857.
Lindo E. J, Kliemann K. R, Combes B. H, et al. (2016).Managing stress levels of parents of children with developmental disabilities: a meta-analytic review of interventions. Fam Relat.; 65:207–224.
López, A., Sanderman Adelita R ,V. RanchorMaya J. & Schroevers, F. ( 2018). Compassion for others and self-compassion: levels, correlates, and relationship with psychological well-being, Mindfulness. 9,1, 325–331
Mahmoudzadeh, S., Mohammadkhani, P., Dolatshahi, B., & Moradi, S. (2015). Prediction of psychological well-being based on dispositional mindfulness and cognitive emotion regulation strategies in students. Practice in Clinical Psychology, 3(3), 195-202.
McConkey, R., Truesdale-Kennedy, M., Chang, M.-Y., Jarrah, S., & Shukri, R. (2008). The impact on mothers of bringing up a child with intellectual disabilities: A cross-cultural study. International journal of nursing studies, 45(1), 65-74.
McConachie, H. (2016). Parents and young mentally handicapped children: A review of research issues: Routledge. Mohan, R., & Kulkarni, & M. (2018). Resilience in parents of children with intellectual disabilities. Psychology and Developing Societies, 30(1), 19-43.
Narimani M, Abolghasemi A, Ahadi B, Ariapooran S. (2012). Mindfulness and emotion regulation training effectiveness on Affection and mood chemical warfare. J Arak Univ Med Sci.; 15(2):107-18.
Niederberger, C. (2014). Autism and Mental Retardation among Offspring Born after In Vitro Fertilization. The Journal of Urology, 191 (2), 433-435
Oishi, S., Diener, E., & Lucas, R. E. (2009). The optimum level of well-being: Can people be too happy? The Science of Well-Being (pp. 175-200): Springer.
Osborn,R. Roberts ,L & Kneebone. I. (2019) Barriers to accessing mental health treatment for parents of children with intellectual disabilities: a preliminary study, Disabil Rehabil. 42 (16), 2311-2317.
Ossanlou Z, Pour Mohammad Rezaye Tajrishi M, & Sorouri MH. (2011). The effect of emotional intelligence management training on stress syndrome in mothers of children with intellectual disabilities. Iran J Except Child; 11(2):151-62.
Pianta, R.C & Driscoll, K. (2011). Mother’s and father’s perceptions of conflict and closeness in parent- child relationships during early childhood. Journal of early childhood and infant psychology, 7, 1-18.
Ruini. C, Ottolini, F , Tomba, E, Belaise, C , Albieri, E Visani, D, & Offidani, E, (2009). School intervention for promoting psychological well-being in adolescence. Journal of behavior therapy and experimental psychiatry. 40 (4), 522-532
Ryff C.D. (2014). Psychological well-being revisited: advances in the science and practice of eudaimonia. Psychother Psychosom. 83,1,10-28.
Rose, E.A. (2012). Impact of children with developmental disabilities and Behavior Problems on Parenting Stress. M. A. Dissertation: (Electronic Thesis or Dissertation). Retrieved from https://etd.ohiolink.edu/.
Saberi-Rad, Heidari, H., & Davoodi, H. (2020). Effectiveness parenting program based on sanders model on emotional regulation and interaction of mother and child with behavioral disorder. Middle Eastern Journal of Disability Studies, 178-188.
Shim, K.Kim, J. (2012). A case report of Noonan syndrome with mental retardation and Attention Deficit-Hyperactivity Disorder, J Korean Acad Child Adolesc Psychiatry, 23(1): 31-35.
Shuffer ,A & Obradovic, J. (2017). Unique contributions of emotion regulation and executive functions in predicting the quality of parent-child interaction behaviors. Journal of family psychology, 31(2), 150.
Siklos, S. & Kerns, K.A. (2006). Assessing need for social support in parents of children with autism & down syndrome. Journal of Autism &developmental disorders, 36, 921-933.
Spielfogel Jill E., Leathers Sonya J. Christian Errick, & McMeel Lorri S. (2011). Parent management training, relationships with agency staff, and child mental health: Urban foster parents’ perspectives. Children and Youth Services Review, 33, 2366-2374.
Soenen, S. Berckelaer, I. V. & Scholte, E. (2009). Patterns of intellectual, adaptive and behavioral functioning in individuals with mild mental retardation. Research in Developmental Disabilities, 30(3), 433-444.
Stevenson, J. C., Millings, A., & Emerson, L.-M. (2019). Psychological Well-being and Coping: the Predictive Value of Adult Attachment, Dispositional Mindfulness, and Emotion Regulation. Mindfulness, 10(2), 256-271.
Wang, Y. Zhang, J, Wang, B., & Fu, H. (2020). Social support from adult children, parent- child relationship, emotion regulation strategy, and depressive symptoms among chinese older adults. Research on Aging, 42(9-10), 281-290.