اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی بر شفقت خود و سرزندگی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال‌های یادگیری
محورهای موضوعی : روانشناسیبتول زارع 1 , سیده زهرا عمادی 2 * , زهرا نقش 3
1 - گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 - گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3 - گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
کلید واژه: شفقت به خود, سرزندگی, ذهنآگاهی,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش ذهنآگاهی بر شفقت به خود و سرزندگی در مادران دارای کودک با اختلالات یادگیری بود. این پژوهش براساس هدف از نوع کابردی با طرح نیمه‌آزمایشی همراه با پیش‌آزمون ـ پـس‌آزمـون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش، مـادران دارای کـودک با اختلال یادگیری شهر تهران در شش ماهه اول سال 1400 بود. نمونه پژوهش شامل 30 نفر از این مادران بود، که به روش نمونه‌گیری هدفمند به عنوان نمونه نهایی انتخاب و به صورت تصادفی در دو گـروه آزمـایش و گـواه قـرار گرفتنـد (هر گروه 15نفر). از مقیاس شفقت خود (نف،2003) و سرزندگی ریان و فردریک (1997) استفاده شد. گروه آزمایش ده جلسه آموزش ذهنآگاهی را دریافت کردند و گروه گواه هیچ آموزشی دریافت نکردند. نتایج تحلیل‌کواریانس نشان داد که شفقت به خود و سرزندگی در گروه آزمایش به طور معناداری از گروه گواه متفاوت بود. لذا می‌توان گفت آموزش ذهنآگاهی می‌تواند جهت افزایش شفقت به خود و سرزندگی مادران با کودک دارای اختلال یادگیری مورد استفاده قرار گیرد.
This research aims to investigate the effectiveness of mindfulness training on the Self-Compassion and Vitality in mothers with children with learning disabilities. Based on purpose the research was applied with a semi-experimental design with pre-test, and post-test. The statistical population of the study was mothers of children with learning disabilities in Tehran in the first six months of 1400. The sample consisted of 30 mothers who were selected as the final sample by purposive sampling method and were randomly divided into two groups of experiments and control (each Group with 15 mothers). Self-compassion scale (Neff, 2003) and vitality Ryan and Frederick (1997) was used. The experimental group received ten sessions of mindfulness traning and the control group got no training. The results of covariance analysis showed that the Self-Compassion and Vitality were significantly different in the experimental group. So mindfulness training can be used as an effective way to improve Self-Compassion and Vitality in mothers with children with learning disabilities.
آجدانی، علی؛ عبدی، حسن؛ آقایی، حکیمه. (1400). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی بر استرس و تعادل در مردان سالمند. تحقیقات علوم رفتاری، 19(1 ). 172-180.
اعظمی، محمد؛ صافی، محمد هادی؛ بهجتی اردکانی، فاطمه. (1402). اثربخشی آموزش مهارت‌های مثبت‌اندیشی روی تنیدگی، انعطاف‌پذیری شناختی و استحکام روانی مادران دارای فرزند با اختلال‌های یادگیری. ناتوانی‌های یادگیری، 12(3).37-22.
افتخاری، بهاره؛ فردوسی، طیبه؛ جوادی پور، محمد. (1402). تعیین میزان شناخت آموزگاران دوره ابتدایی منطقه 18 استان تهران از علائم اختلال‌های یادگیری خاص و تعیین رابطه بین میزان سابقه کاری آموزگاران با میزان شناخت آنان از علائم اختلال یادگیری خاص. ناتوانی‌های یادگیری، 12(4). 6-18.
الهی، آمینه؛ اقدسی، علی نقی؛ حسینی نسب، سیدداوود. (1398). مقایسه اثربخشی مداخله چندبعدی انگیزشی شناختی با آموزش مدیریت استرس مبتنی بر ذهنآگاهی بر سرزندگی تحصیلی و جهت گیری هدف در دانش‌آموزان. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 7(2 (26) ). 21-34.
باقری، محمد مهدی؛ بهجتی اردکانی، فاطمه؛ رضاپور میرصالح، یاسر. (1401). بررسی نقش واسطه‌ای نشاط ذهنی در رابطه بین ذهنآگاهی و خود‌متمایزسازی دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه. پویش در آموزش علوم تربیتی و مشاوره، 1(17). 191-211.
بدخشان، محسن؛ سرافراز، مهدی رضا؛ ایمانی، مهدی.(1401). اثربخشی مداخله شفقت خود بر تکانشگری دانشجویان دچار شکست عاطفی. مجله روان شناسی، 26(4). 376-385.
برغون، ریحانه؛ دمهری، فرنگیس؛ عزیزی، مهدیه. (1399). بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر ذهنآگاهی بر بهزیستی روان‌شناختی و کاهش نشانه‌های درد در کودکان دارای بیماری‌های مزمن. اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی (اندیشه و رفتار)، 14(56 ). 37-46. پسندیده، راحله؛ ابوالمعالی، خدیجه. (1395). اثر بخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی بر افزایش بهزیستی. اندیشه و رفتار در روان شناسی بالینی، 11(41).7-16
پورعبدل، سعید؛ صبحی قراملکی، ناصر؛ عباسی، مسلم. (1394). مقایسه‌ی اهمال‌کاری تحصیلی و سرزندگی تحصیلی در دانش‌آموزان با و بدون اختلال یادگیری خاص. ناتوانی‌های یادگیری، 4(3).22-38.
تاج‌الدینی، سعیده؛ توحیدی، افسانه؛ موسوی‌نسب، سید حسین. (1397). تأثیر آموزش کاهش استرس مبتنی‌بر ذهنآگاهی بر سرزندگی تحصیلی، خودتنظیمی تحصیلی و ذهنآگاهی دانش‌آموزان دبیرستانی. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، 15(31).59-88.
خسروی، صدالله؛ صادقی، مجید؛ یابنده، محمدرضا.(1392). کفایت روانسنجی مقیاس شفقت خود (SCS). روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 3(13). 47-59.
رضایی، علی محمد؛ شریفی، طیبه؛ غضنفری، احمد؛ افالکی، الهام؛ بهره دار، محمدجعفر. (1399). نقش ايجاد الگوهاي منعطف رفتار از طريق مواجهه ارزش محور در فرآيند رواندرمانگري. مجله روان شناسی، 24(4). 435-453.
ساکنی، زهرا؛ فراهانی، سمانه؛ اسحاقی مقدم، فائزه؛ رفیعی پور، امین؛ جعفری، طیبه؛ لطفی، پریسا. (1398). اثربخشی آموزش ذهنآگاهی بر بهبود تجربه خشم و شفقت به خود در بیماران سرطانی. مطالعات روان شناسی بالینی، 9(36). 1-23.
سالارحاجی، نجمه؛ گودرزی، محمدعلی؛ تقوی، محمدرضا.(1400). رابطه شفقت خود با تنظیم هیجان به واسطه اجتناب از تجربه و عدم تحمل بلاتکلیفی.مجله روان شناسی، 25(3).412-427.
شادکام، حسن؛ یعقوبی، ابوالقاسم؛ زنگنه مطلق، فیروزه؛ پیرانی، ذبیح؛ محققی، حسین. (1400). تدوین مدل سرزندگی تحصیلی بر اساس معنا در زندگی با میانجی‌گری شادکامی در دانش‌آموزان. پژوهش نامه روانشناسی مثبت، 7(4). 54-41.
شالیکاری، مرضیه؛ میرزائیان، بهرام؛ پرهون، هادی؛ پرهون، کمال. (1400). تأثیر شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی بر کیفیت زندگی, فعال‌سازی رفتاری و تنظیم شناختی هیجان زنان دارای اختلال افسردگی با علائم ناکافی. پژوهش پرستاری، 16(2 ). 23-37.
شفیعی، صابر؛ روانان، مجتبی. (1399). نقش سرزندگی تحصیلی در عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان. فصلنامه پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، 2(12). 83-70.
عباسی، مسلم؛ غیرتی، شمیلا. (1401). رابطه افسردگی مادران با نشانه‌های افسردگی و اضطراب کودکان دارای اختلال یادگیری خاص با واسطه استرس والدینی. ناتوانی‌های یادگیری، 11(4). 46-61.
مبارکی، روناک؛ عزت‌پور، عمادالدین؛ احمدیان، حمزه.(1397). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی بر تنظیم هیجانی مصرف‌کنندگان مواد افیون. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، ۵ (۵).۹۲-۱۰۳
محمدلو، مریم؛ ستوده اصل، نعمت؛ قربانی، راهب؛ طالع پسند، سیاوش. (1402). مقایسۀ اثربخشی توانبخشی‌شناختی و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی بر بهبود انعطاف‌پذیری شناختی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری خاص. ناتوانی‌های یادگیری، 12(4). 66-82.
مهبد، مینا؛ خرمایی، فرهاد.(1397). پیش بینی سرزندگی تحصیلی بر اساس ویژگی‌های شخصیتی با واسطه‌گری خودشفقت‌ورزی. مجله روان شناسی، 22(4).448-466.
نامداری، کورش؛ مولوی، حسین؛ ملک پور، مختار؛ کلانتری، مهرداد.( ۱۳۸۹). تأثیر آموزش شناختی ارتقای امید بر توانمندی‌های شخصیتی مراجعین افسرده خو. مجله روانشناسی بالینی، ۱(۳). ۳۴-۲۱.
نصیری کالمرزی، رسول؛ مرادی، قباد؛ اسمایی مجد، سیروان؛ خان پور، فرزانه.(1397). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی بر کیفیت زندگی و ذهنآگاهی مبتلایان به بیماری آسم. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، ۵ (۵).1- ۱۴.
نظری، سمیه؛ کوتی، الهام؛ سیاحی، حیدر.(1391). ملاک‌های تشخیصی اختلال‌های یادگیری در مقیاس هوشی تجدید نظر شده وکسلر کودکان. تعلیم و تربیت استثنایی، ۱ (۱۰۹).۳۶-۴۵
American psychiatric Association. (2013). Diagnostic Manual Mental Disorder (Fifth Edition) DSM-5.
Barnard, L. K., & Curry, J. F. (2011). Self-compassion: Conceptualizations, correlates, & interventions. Review of general psychology, 15(4), 289-303.
Barnhofer, T. (2019). Mindfulness training in the treatment of persistent depression: can it help to reverse maladaptive plasticity? Current Opinion in Psychology, 28, 262-267.
Benassi, E., Camia, M., Giovagnoli, S., & Scorza, M. (2022). Impaired school well-being in children with specific learning disorder and its relationship to psychopathological symptoms. European Journal of Special Needs Education, 37(1), 74-88.
Bluth, K., Gaylord, S. A., Campo, R. A., Mullarkey, M. C., & Hobbs, L. (2016). Making friends with yourself: A mixed methods pilot study of a mindful self-compassion program for adolescents. Mindfulness, 7(2), 479-492.
Bluth, K., & Eisenlohr-Moul, T. A. (2017). Response to a mindful self-compassion intervention in teens: A within-person association of mindfulness, self-compassion, and emotional well-being outcomes. Journal of Adolescence, 57, 108-118.
Crane, R. (2017). Mindfulness-based cognitive therapy: distinctive features. Taylor & Francis. Filippello, P., Buzzai, C., Messina, G., Mafodda, A. V., & Sorrenti, L. (2020). School refusal in students with low academic performances and specific learning disorder. The role of self-esteem and perceived parental psychological control. International Journal of Disability, Development and Education, 67(6), 592-607.
Foroughi, A. A., Khanjani, S., Rafiei, S., & Taheri, A.A. (2020). (Self-Compassion: Conceptualization, Research, and Interventions (brief overview). Journal of Cognitive Psychology and Psychiatry, 6(6), 77-87. (Persian).
Galla, B. M. (2016). Within-person changes in mindfulness and self-compassion predict enhanced emotional well-being in healthy, but stressed adolescents. Journal of Adolescence,49, 204-217.
Gilbert, P. (2005). Compassion and cruelty: A biopsychosocial approach. In P. Gilbert (Eds.), Compassion: Conceptualizations, research and use in psychotherapy, 9–74. London: Routledge.
Kabat-Zinn, J. 2003. Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10, 144–156.
Kabat-Zinn, J. (2015). Mindfulness. Mindfulness, 6(6), 1481-1483.
Kocovski, N.L., Rebecca, J.E.F., Meagan, A.B., MacKenzie, B., Rose, A.L. (2019). Self-Help for Social Anxiety: Randomized Controlled Trial Comparing a Mindfulness and Acceptance-Based Approach with a Control Group. Behavior Therapy, 50(4), 696-709.
Kumari, S., Kiran, M. (2020). Parenting Stress, Psychological Wellbeing and Social Support in Mothers of Children with Mental Retardation. International Journal of Scientific Research, 9(1), 57-60.
Kuo, J.R., Zeifman, R.J., Morrison, A.S., Heimberg, R.J., Goldin, P.R., Gross, J.J. (2021). The moderating effects of anger suppression and anger expression on cognitive behavioral group therapy and mindfulness-based stress reduction among individuals with social anxiety disorder. Journal of Affective Disorders, 285, 127-135.
Leyland, A., Rowse, G., & Emerson, L. M. (2019). Experimental effects of mindfulness inductions on self-regulation: Systematic review and meta-analysis. Emotion, 19(1), 108.
Marsh, I. C., Chan, S. W., & MacBeth, A. (2018). Self-compassion and psychological distress in adolescents—a meta-analysis. Mindfulness, 9(4), 1011-1027.
Martin, M., Henrich, J., & Gjelsvik, B. (2020). Theoretical and therapeutic implications of a randomised clinical trial of mindfulness-based cognitive therapy for women with irritable bowel syndrome. Journal of Psychosomatic Research, 133, 110063.
Matteucci, M. C., Scalone, L., Tomasetto, C., Cavrini, G., & Selleri, P. (2019). Health-related quality of life and psychological wellbeing of children with Specific Learning Disorders and their mothers. Research in Developmental Disabilities, 87, 43-53.
Muktamath, V. U., Hegde, P. R., & Chand, S. (2021). Types of Specific Learning Disability. In (Ed.), Learning Disabilities-Neurobiology, Assessment, Clinical Features and Treatments. Intech Open.
Neff, K.D. (2016). Does self-compassion entail reduce self-judgment, isolation, and over-identification? A response to Muris, Otgaar, and Petrocchi. Mindfulness, 7(3), 791-797.
Neff, K.D. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and identity, 2(2), 85-101.
Noone, C., & Hogan, M. J. (2018). Improvements in critical thinking performance following mindfulness meditation depend on thinking dispositions. Mindfulness, 9(2), 461-473.
Operto, F. F., Pastorino, G. M. G., Stellato, M., Morcaldi, L., Vetri, L., Carotenuto, M., & Coppola, G. (2020). Facial emotion recognition in children and adolescents with specific learning disorder. Brain Sciences, 10(8), 473.
Perry-Parrish, C., Copeland-Linder, N., Webb, L., Shields, A. H., & Sibinga, E. M. (2016). Improving self-regulation in adolescents: current evidence for the role of mindfulness-based cognitive therapy. Adolescent health, medicine and therapeutics, 7, 101-118.
Ramli, N. H., Alavi, M., Mehrinezhad, S. A., & Ahmadi, A. (2018). Academic stress and self-regulation among university students in Malaysia: Mediator role of mindfulness. Behavioral Sciences,8(1), 12.
Segal, Z., Dimidjian, S., Vanderkruik, R., Levy, J. (2019). A maturing mindfulness-based cognitive therapy reflects on two critical issues. Current Opinion in Psychology, 28, 218-222.
Siegel, R. D. (2010). The mindfulness solution, everyday practices for everyday problem. New York: Guilford press.
Szabó, Z. P., Kun, Á., Balogh, B. E., Simon, E, & Csike, T. (2022). Dark and Strong?! The associations between dark personality traits, mental toughness and resilience in Hungarian student, employee, leader, and military samples. Personality and Individual Differences, 186, 111339.
Wu, I. H., & Buchanan, N. T. (2019). Pathways to Vitality: The Role of Mindfulness and Coping. Mindfulness, 10(3), 481-491.
Walker, L., Colosimo, K. (2011). Mindfulness, self-compassion and happiness in non- mediators: A theoretical and empirical examination", Personality and Individual Differences, 50, 222-227.
Zessin, U., Dickhäuser, O., & Garbade, S. (2015). The relationship between self‐compassion and well‐being: A meta‐analysis. Applied Psychology: Health and Well‐Being,7(3), 340-364.