مقایسه اثربخشی شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان راه‌حل‌محور کوتاه‌مدت بر کیفیت زندگی و تاب‌آوری نوجوانان دختر مبتلا به بیماری قلبی
محورهای موضوعی : روانشناسی
هادی اکبری نژاد
1
(گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی نبی اکرم (ص)، تبریز، ایران)
ماهک نقی زاده علمداری
2
(گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، پردیس بین‌المللی ارس دانشگاه تبریز، جلفا، ایران.)
کلید واژه: ذهن‌آگاهی, درمان کوتاه‌مدت راه‌حل‌محور, کیفیت زندگی, تاب‌آوری, بیماری قلبی ,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان راه‌حل‌محور کوتاه‌مدت بر کیفیت زندگی و تاب‌آوری نوجوانان دختر مبتلا به بیماری قلبی صورت گرفت. روش پژوهش، نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه آماری را دانش‌آموزان دختر مبتلا به بیماری قلبی دوره متوسطه دوم مدارس شهر جلفا در سال‌تحصیلی 1400-1399 تشکیل دادند. 45 نفر با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب، و به‌صورت تصادفی در سه گروه قرار گرفتند (هر گروه 15 نفر). گروه‌های آزمایشی، درمان مختص گروه خود را به‌ترتیب در 8 و 6 جلسه دریافت کردند. گروه کنترل درمانی دریافت نکرد. ابزارهای اندازه‌گیری، پرسشنامه‌های کیفیت زندگی و تاب‌آوری کانر و دیویدسون بودند. داده‌ها توسط آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان راه‌حل‌محور کوتاه‌مدت در مقایسه با گروه کنترل، کیفیت زندگی و تاب‌آوری نوجوانان دختر مبتلا به بیماری قلبی را در پس‌آزمون افزایش داد. در مرحله پی گیری، اثر این دو درمان بر کیفیت زندگی و تاب‌آوری ماندگار بود. تأثیر شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان راه‌حل‌محور کوتاه‌مدت بر کیفیت زندگی و تاب‌آوری بیماران قلبی در مراحل پس‌آزمون و پی گیری یكسان بود. به‌نظر می‌رسد شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان راه‌حل‌محور کوتاه‌مدت می‌توانند سبب افزایش پذیرش بیماری در بیماران قلبی شوند، از اینرو احتمالاً می‌توانند راهبرد درمانی مفیدی برای ارتقای وضعیت روانی بیماران قلبی تلقی شوند.
this study aims to compare the efficacy of mindfulness-based cognitive therapy (MBCT) and short-term solution-focused therapy (SSFT) on quality of life and resilience in patients with heart disease. The method of this study was semi-experimental with pre-test, post-test and follow up with the control group. The population of this study consisted of all Female students with heart disease the second secondary school in Jolfa in the academic year 2019-2020. In total, 45 Female students were selected by purposive sampling method, who were randomly divided into three groups (Each group 15 people). Members of both experimental groups received their treatment, respectively, in 8 and 6 sessions of 1.5 hours; however, the control group did not receive any treatment. Measuring instruments were quality of life and Connor and Davidson's resilience questionnaire. Analysis of findings through repeated measures analysis of variance & Bonferroni post hoc test. Both treatments compared to the control group, increased quality of life and resilience in patient after the test. In the follow-up phase, the effect of these two treatments on quality of life and resilience was lasting. The effect of these two treatments on quality of life and resilience at posttest and follow-up was not different. It seems that these two therapies can increase the acceptance of the disease in heart patients, so they can probably be considered as a useful treatment strategy to improve the mental status of heart patients.
آهنگرزاده رضایی، سهیلا و رسولی، مریم. (1394). بررسی ویژگی‌هاي روانسنجی نسخه فارسی "مقیاس تاب‌آوري کانر- دیویدسون" در نوجوانان مبتلا به سرطان. مجله دانشکده پرستاري و مامایی ارومیه، 13(9): 739-747.
ابراهیمی، گلنوش و عابد، نازنین. (1402). پیش‌بینی تاب‌آوری از سبک‌های دلبستگی و تنظیم شناختی هیجان زنان دارای تجربه سوگ همسر. مجله روانشناسی، 27(2): 215-223.
اربابی، فائزه؛ سراوانی، شهرزاد؛ زینلی‌پور، مژگان و هاشمی سنجانی، امیر. (1401). اثربخشی ذهن‌آگاهی مبتنی بر شناختدرمانی بر بهزیستی روان‌شناختی، کیفیت زندگی و تاب‌آوری در زوجین با تعارضات زناشویی. مجله روانشناسی، 26(2): 140-149.
اسمعیلی، نازیلا؛ عسگری، پرویز؛ سراج خرمی، ناصر و بختیارپور، سعید. (1399). اثربخشی شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) بر افزایش تاب‌آوری و کاهش سردرد در بیماران مبتلا به میگرن. مجله دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي مشهد، 63(3): 2350-2358.
اسمخانی اکبری‌نژاد، هادی و نقی‌زاده علمداری، ماهک. (1400). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با درمان راه‌حل‌محورکوتاه‌مدت بر خودکارآمدی درد و تاب‌آوری دانش‌آموزان دختر مبتلا به سردرد مزمن. بیهوشی و درد، ۱۲(۲): 1-18.
امیدی، عبداله؛ مومنی، جواد؛ رایگان، فریبا؛ اکبری، حسین و طلیقی، انیسه. (1395). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر کیفیت زندگی بیماران قلبی- عروقی. اندیشه و رفتار، 11(42): 7-16.
جمعیان، دلارام؛ حسین ثابت، فریده و معتمدی، عبدالله. (1397). اثربخشی درمان راه‌حل‌مدار کوتاه‌مدت گروهی بر خودکارآمدی و کیفیت زندگی زنان مبتالا به مولتیپل اسکلروزیس. مجله روانشناسی بالینی، 10(3): 13-22.
رفیعی، نرگس؛ شريفيان ثاني، مریم؛ رفيعي، حسن؛ بهنام‌پور، ناصر و فروزش، کیان. (1393). ارزيابي پايايي و روايي نسخه فارسي پرسشنامه شاخص كيفيت زندگي. مجله دانشگاه علوم پزشكي مازندران، 24(116): 75-83.
سامانی، سیامک؛ جوکار، بهرام و صحراگرد، نرگس. (1386). تاب‌آوري، سلامت رواني و رضايتمندي از زندگي. مجله روان‌پزشكي و روان‌شناسي باليني ايران، 13(3): 290-295.
فرهادی، علی؛ موحدی، یزدان؛ کریمی‌نژاد، کلثوم و موحدی، معصومه. (1392). تأثیر شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر افسردگی مردان مبتلا به بیماري عروق کرونر. نشریه پرستاري قلب و عروق، 2(4): 6-14.
محمدی، اعظم؛ رضائی، علی و ایزدی، فاطمه. (1401). اثربخشی شناختدرمانی مبتنی برذهن‌آگاهی بر مدیریت استرس و مهارت‌های حل مسئله مادران دارای کودکان کم‌توان ذهنی. مجله روانشناسی، 26(4): 396-405.
میرهاشمی، مالک و نجفی، فاطمه. (1393). اثربخشی درمان راه‌حل‌مدار بر تاب‌آوری و احساس انسجام بیماران مولتیپل اسکلروزیس (ام اس). فصلنامه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ۲۴(۳): ۱75-181.
هرزندجدید، یاسمن. (1399). تأثیر شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تاب‌آوری و حساسیت اضطرابی مبتلایان به بیماری قلبی حاد. دومین کنگره تازه یافته‌ها در حوزه خانواده، بهداشت روان، اختلالات، پیشگیری و آموزش، تهران.
Bahall, M., Legall, G., & Khan, K. (2020). Quality of life among patients with cardiac disease: the impact of comorbid depression. HQLO, 18(1): 1-10.
Bauer, H., Emeny, R T., Baumert, J., & Ladwig, K-H. (2016). Resilience moderates the association between chronic pain and depressive symptoms in the elderly. EJP, 20(8): 1253-1265.
Burgess, EE., Selchen, S., Diplock, BD., & Rector, N A. (2021). A Brief Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT) Intervention as a Population-Level Strategy for Anxiety and Depression. Int J Cogn Ther, 20: 1-19.
Chen, S. (2020). An online solution focused brief therapy for adolescent anxiety during the novel coronavirus disease (COVID-19) pandemic: a structured summary of a study protocol for a randomized controlled trial. Trials, 21(1): 403.
Choi, JJ. (2021). The Role of the Solution-Focused Brief Therapist in Client-Led Problem Talks. AJFT, 49(1): 1-17.
Conner, K M., & Davidson, J R. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner – Davidson Resilience Scale(CD-RISC). Depress Anxiety, 18(2): 76-82.
Daly, LE., Dolan, RD., Power, DG., Ní Bhuachalla, É., Sim, W., Cushen, S J., & et al. (2020). Determinants of quality of life in patients with incurable cancer. Cancer, 126(12): 2872-2882.
De, Shazer S. (1994). Words were originally magic. 1nd ed. New York: Norton; 1994. p 30.
Ferrans, CE., & Powers. MJ. (1992). Psychometric assessment of the Quality of Life Index. Res Nurs Health, 15(1): 29-38.
Fumero, A., Peñate, W., Oyanadel, C., & Porter, B. (2020). The Effectiveness of Mindfulness-Based Interventions on Anxiety Disorders. A Systematic Meta-Review. EJIHPE, 10(3): 704-719.
Maria Martins de Lemos, M., William Moraes, D., & Campos Pellanda, L. (2016). Resilience in Patients with Ischemic Heart Disease. Arq Bras Cardiol, 106(2): 130-135.
Pedersen, S S., von Kanel, R., Tully, P J., & Denollet, J. (2017). Psychosocial perspectives in cardiovascular disease. Eur J Prev Cardiol, 24(3): 108-115.
Rahmani, F., Asgari, S., Khalili, D., Habibi Moeini, A S., Tohidi, M., Azizi. F., & et al. (2021). National trends in cardiovascular health metrics among Iranian adults using results of three cross-sectional STEP wise approaches to surveillance surveys. Scientific Reports, 11(1): 58.
Sbragia, E., Colombo, E., Pollio, C., Cellerino, M., Lapucci, C., Inglese, M., & et al. (2021). Embracing resilience in multiple sclerosis: a new perspective from COVID-19 pandemic. Psychol Health Med, 13(9): 1-9.
Segal, ZV., Williams, JM., & Teasdale, JD. (2013). Mindfulness Based cognitive therapy for depression. 3nd ed. New York: The Guilford Press, p 86.
Wu, Y., Sang, Z-Q., Zhang, X-C., & Margraf J. (2020). The Relationship Between Resilience and Mental Health in Chinese College Students: A Longitudinal Cross-Lagged Analysis. Front Psychol, 11: 108.
Zhang, J., Lyu, S., Yin, H., Ma, J., Chen, Z., Cui, M., & et al. (2021). Investigation of the quality of life of patients with coronary heart disease during COVID-19 and analysis of influencing factors. Psychol Health Med, 24: 1-12.