مدل ساختاری پیش بینی اعتیاد به شبکه های اجتماعی مجازی براساس صفات شخصیت: نقش میانجیگر خود تنظیمی
محورهای موضوعی : روانشناسی
مهشاد تسنیمی
1
,
سولماز دبیری
2
*
,
سید علی حسینی المدنی
3
1 - گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال، تهران، ایران.
2 - گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال، تهران، ایران.
3 - گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال، تهران، ایران
کلید واژه: اعتیاد به شبکه های اجتماعی, خودتنظیمی, صفات شخصیتی,
چکیده مقاله :
این پژوهش با هدف تعیین برازش مدل ساختاری پیش‌بینی اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی براساس صفات شخصیتی و نقش میانجی خودتنظیمی در دانشجویان انجام شد. جامعه آماري شامل دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی یکی از واحدهای استان تهران بود و ۴۳۹ نفر به روش خوشه‌‌ای تصادفی چندمرحله‌‌ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر موبایل (خواجه احمدی و همکاران، ۱۳۹۵)، سیاهه سنجش صفات پنج‌گانه شخصیتی (کاستا و مک کری، ۱۹۸۹) و پرسشنامه خودتنظیمی (کری و همکاران، ۲۰۰۴) بودند. برای تحلیل داده‌ها از روش مدل‌يابي معادلات ساختاري استفاده شد.. یافته‌ها نشان داد مدل ساختاری پژوهش برازش مطلوبی با داده‌ها دارد. نتایج حاکی از آن بود که صفات شخصیتی هم به‌صورت مستقیم و هم ازطریق خودتنظیمی با اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مرتبط هستند. خودتنظیمی، رابطه باوجدانبودن و گشودگی با اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی را به‌صورت منفی و معنادار رابطه روانآزردهگرایی با اعتیاد را به‌صورت مثبت و معنادار میانجی می‌کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد آموزش مهارت‌های خودتنظیمی و مدیریت استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند در کاهش اعتیاد به این شبکه‌ها مؤثر باشد.
The present study aimed to evaluate the structural model of social media addiction prediction based on personality traits and the mediating role of self-regulation among university students. The statistical population consisted of students from one of the branches of Islamic Azad University in Tehran Province. Using a multistage random cluster sampling method, 439 participants were selected. Data were collected through the Mobile-Based Social Network Addiction Questionnaire (Khajeh Ahmadi et al., 2016), the Big Five Personality Inventory (Costa & McCrae, 1989), and the Self-Regulation Questionnaire (Carey et al., 2004). Structural Equation Modeling (SEM) was applied for data analysis. The results demonstrated that the proposed structural model had an acceptable fit with the data. Findings indicated that personality traits were significantly associated with social media addiction both directly and indirectly via self-regulation. Specifically, self-regulation negatively mediated the relationship between conscientiousness and openness to experience with social media addiction, and positively mediated the relationship between neuroticism and social media addiction. These results underscore the importance of self-regulation training and social media usage management in reducing addiction to virtual social networks.
انیسی، جعفر؛ مجدیان، محمد؛ جوشن‌لو، محسن وگوهری‌کامل، زهرا. (۱۳۹۰). بررسی اعتبار و روایی فرم کوتاه پرسشنامه پنج عاملی نئو در دانشجویان. مجله علوم رفتاری، 18(5)، 351-356.
برادر، مجید. (۱۳۹۸). اعتیاد به اینترنت در دانشجویان: نقش خودتنظیمی، حل مسأله و مشکلات بین شخصی. مجله رویش روانشناسی، ۸(7)، ۱۴۷-۱۵۲.
پورنقاش تهرانی، سید سعید؛ قلندرزاده، زهرا؛ فراهانی، حجت الله، صابری، سید مهدی و پاشایی بهرام، معصومه. (۱۳۹۷). نقش واسطهای خودتنظیمی و پریشانی روان‌شناختی در رابطه بین خشونت خانگی و عملکرد‌های شناختی در زنان قربانی همسرآزاری. روانشناسی شناختی، ۶(۳)، ۵۱-۶۰.
حسینی، فرزانه؛ نجفی، محمود و محمدی فر، محمدعلی. (۱۳۹۸). رابطه پنج صفت بزرگ شخصیت با افسردگی: نقش میانجیگر عزت‌نفس و خودکارآمدی. پژوهش‌های مشاوره، ۱۸(۷۲)، ۱۳۷-۱۱۴.
خواجه احمدی، معصومه؛ پولادی، شهناز و بحرینی، مسعود. (۱۳۹۵). طراحی و روانسنجی پرسشنامه اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر موبایل. روان پرستاری، ۴(۴)، ۴۳-۵.
خیلدار، ریحانه و فتحی آشتیانی، مینا. (1403). رابطه بین صمیمت خانواده بر عزت نفس نوجوانان: نقش میانجی گری اعتیاد به اینترنت، مجله روانشناسی، ۲۸(1)، 123-131.
دلاور، علی. (۱۳۹۵). روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر ویرایش.
کریم‌پور، مریم؛ فراهانی، محمد نقی و خانی پور، حمید. (1400). رابطه فرآیندهای خودنظم بخش (بهوشیاری، خودشناسی انسجامی و خودمهارگری) با شدت علائم اختلال شخصیت وسواسی- جبری: نقش واسطهای وجدان‌گرایی، مجله روانشناسی، ۲۵ (3)، 389-411 .
فاتحی، نازنین؛ کچویی، محسن و جوهری فرد، فاطمه. 1403)). مکانیسم روان شناختی زیربنای اعتیاد به اینترنت بر دلزدگی زناشویی: نقش میانجیگر پرخاشگری ارتباطی پنهان و کیفیت رابطه زوجی، مجله روانشناسی، ۲۸(3)، 333-343 .
محمدزاده، علی و نجفی، محمود. (1389). اعتبار یابی مقیاس پنج بزرگ-10 : ابزار بسیار کوتاه الگوی پنج عاملی شخصیت. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، ۱(۲)، 117-130.
نجف‌زاده نخجوانلو، اسماعیل و فرهنگ تبار، سئودا. (1400). بررسی رابطه ویژگی‌های شخصیت با اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی، اولین کنفرانس روانشناسی، علوم اجتماعی، علوم تربیتی و علوم انسانی.
Andreassen, C. S. (2015). Online social network site addiction: A comprehensive review. Current addiction reports, 2(2), 175-184. DOI: 10.1007/s40429-015-0056-9.
Andreassen, S. C., & Pallesen, S. (2014). Social network site addiction-an overview. Current pharmaceutical design, 20(25), 4053-4061. DOI: 10.2174/13816128113199990616.
Brown, J. M., Miller, W.R. and Lawendowski, L.A. (1999) The Self-Regulation Questionnaire. In: Vandecreek, L. and Jackson, T.L., Eds., Innovations in Clinical Practice: A Sourcebook, Vol. 17, Professional Resource Press/Professional Resource Exchange, Sarasota, FL, 281-292.
Bruso, J., Stefaniak, J. & Bol, L. (2020). An examination of personality traits as a predictor of the use of self-regulated learning strategies and considerations for online instruction. Education Tech Research Dev, 68, 2659–2683. DOI: 10.1007/s11423-020-09797-y
Carey, K. B., Neal, D. J., & Collins, S. E. (2004). A psychometric analysis of the self-regulation questionnaire. Addictive behaviors, 29(2), 253-260. DOI: 10.1016/j.addbeh.2003.08.001.
Costa, Jr, P. T., & McCrae, R. R. (1989). The NEO-PI/NEO-FFI manual supplement. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources.
Costa Jr, P. T., & McCrae, R. R. (1992). Revised NEO personality inventory (NEO PI-R) and NEP five-factor inventory (NEO-FFI): professional manual. Psychological Assessment Resources.
Costa Jr, P. T., McCrae, R. R., & Löckenhoff, C. E. (2019). Personality across the life span. Annual review of psychology, 70, 423-448. DOI: 10.1146/annurev-psych-010418-103244.
Costa Jr, P. T., McCrae, R. R., & Staff, P. A. R. (2022). Revised NEO Personality Inventory-3™: interpretive report. PARiConnect. Retrieved Jun 30, 2024, from https://www.parinc.com/Portals/0/Webuploads/samplerpts/NEO-PI3_Interp_Sample.pdf
Dalvi-Esfahani, M., Niknafs, A., Alaedini, Z, et al. (2021). Social Media Addiction and Empathy: Moderating impact of personality traits among high school students, Telematics and Informatics, 57(6), 101516. DOI: 10.1016/j.tele.2020.
D’Arienzo, M. C., Boursier, V., & Griffiths, M. D. (2019). Addiction to social media and attachment styles: a systematic literature review. International Journal of Mental Health and Addiction, 17, 1094-1118. DOI: 10.1007/s11469-019-00082-5.
Griffiths, M. D. (2013). Social networking addiction: Emerging themes and issues. Journal of Addiction Research & Therapy, 4(5), 38-47. DOI: 10.4172/2155-6105.1000e118.
Hawi, N., &, Samaha, M. (2019) Identifying commonalities and differences in personality characteristics of Internet and social media addiction profiles: traits, self-esteem, and self-construal, Behavior & Information Technology, 38(2), 110-119. DOI: 10.1080/0144929X.2018.1515984
Hosseini, R. R., Mosalanejad, L., & Rezaiee, R. (2022). Validation of the Persian version of the short self-regulated learning questionnaire for medical students: A descriptive study. Journal of Medical Education Development, 15(47), 1-10. DOI: 10.52547/edcj.15.47.1.
Huang, C. (2022). Social media addiction and personality: A meta‐analysis. Asian Journal of Social Psychology, 25(4), 747-761. DOI: 10.1111/ajsp.12531.
Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford publications.
Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2011). Online social networking and addiction—a review of the psychological literature. International journal of environmental research and public health, 8(9), 3528-3552. DOI: 10.3390/ijerph8093528.
Larose, R., Lin, C.A. & Eastin, M.S. (2003). Unregulated Internet Usage: Addiction, Habit, or Deficient Self- Regulation? Media Psychology, 5(3), 225-253. DOI: 10.1207/S1532785XMEP0503_01.
McCrae, R. R., & Costa, P. T., Jr. (1997). Personality trait structure as a human universal. American Psychologist, 52(5), 509–516. DOI: 10.1037/0003-066X.52.5.509.
Peris, M., de la Barrera, U., Schoeps, K., & Montoya-Castilla, I. (2020). Psychological risk factors that predict social networking and internet addiction in adolescents. International journal of environmental research and public health, 17(12), 4598. DOI: 10.3390/ijerph17124598.
Pintrich, P. R. (2004). A conceptual framework for assessing motivation and self-regulated learning in college students. Educational Psychology Review, 16(4), 385-407. DOI: 10.1007/s10648-004-0006-x.
Raypole, C. (2019). What the big five personality traits can tell you. Healthline Media LLC. Retrieved Jun 30, 2024, from https://www.healthline.com/health/big-five-personality-traits#openness
Schultz, D. P., & Schultz, S. E. (2013). Theories of Personality (10th ed., Yahya Seyed Mohammadi, Trans., 2013). Tehran, Iran: Virayesh Publishing.
Sun, Y., & Zhang, Y. (2021). A review of theories and models applied in studies of social media addiction and implications for future research. Addictive behaviors, 114, 106699. DOI: 10.1016/j.addbeh.2020.106699.
Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics. United Kingdom: Pearson.
Tekin, Ö. A., & Turhan, A. A. (2020). Does Social Media Addiction Differ by Personality Traits? A Study on Undergraduate Tourism Students. Journal of Tourism and Services, 22(12), 23-41. DOI:10.29036/jots. v12i22.220
Young, K. S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology & behavior, 1(3), 237-244. DOI: 10.1089/cpb.1998.1.237.
Zimmerman, B. (1989). A social cognitive view of self-regulated academic learning. Journal of Educational Psychology, 82(3), 1-23. DOI: 10.1037/0022-0663.81.3.329.
Zimmerman, B. J. (2002). Becoming a self-regulated learner: An overview. Theory into Practice, 41(2), 64-70. DOI: 10.1207/s15430421tip4102_2.