اثربخشی برنامة آموزشی ذهن آگاهی مثبت بر پاسخ به تنیدگی و علائم افسردگی نوجوانان پسر دارای نشانه های افسردگی
محورهای موضوعی : روانشناسیمحمد یزدانی 1 , مریم اسماعیلی 2 *
1 - دانشگاه اصفهان
2 - دانشگاه اصفهان
کلید واژه: ذهن آگاهی مثبت پاسخ به تنیدگی افسردگی علائم افسردگی نوجوانی,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر تعیین اثر بخشی برنامه آموزشی ذهن آگاهی مثبت بر پاسخ به تنیدگی و علائم افسردگی در نوجوانان پسر دارای نشانه های افسردگی شهر اصفهان بود. طرح پژوهش از نوع شبه آزمایشی به شیوه پیشآزمون- پسآزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. از میان دانشآموزان پسر دوره دوم دبیرستانهای شهر اصفهان در سال تحصیلی 6931-5931، 04 نفر با توجه به معیارهای ورود به پژوهش و بر اساس روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای انتخاب شدند. گروه آزمایش تحت آموزش برنامه ذهنآگاهی مثبت به مدت 8 جلسه 09 دقیقهای قرار گرفتند. آزمودنیها توسط سیاهه پاسخ به تنیدگی (کوه، پارک، کیم و چو، 2001) و سیاهة افسردگی بک- نسخه دوم (بک، استیر و براون، 1996) مورد ارزیابی قرار گرفتند. دادهها از طریق آزمون تحلیل واریانس با اندازهگیریهای مکرر تجزیه وتحلیل شدند. نتایج حاکی از اثربخشی آموزش ذهنآگاهی مثبت بر متغیرهای پاسخ به تنیدگی و نشانههای افسردگی در مراحل پس آزمون و پیگیری بود (10/0>p).
The objective of this research was to evaluate the effect of positive mindfulness training program on stress response and depression symptoms in male adolescents with depression symptoms in Isfahan. The current research was a quasi-experimental design with pre-test, post-test and follow-up and a control group. A total of 40 students were selected from second grade high school male students in Isfahan during the academic year 2016-2017, based on the inclusion criteria and multi-stage cluster sampling procedures. The experimental group received positive mindfulness program for 8 sessions of 90 minutes. Subjects were evaluated by Stress Response Inventory (Kuh Park, Kim & Chow, 2001) and Beck Depression Inventory-Second Edition (Beck, Stear & Brown, 1996). Data were analyzed by repeated measures analysis of variance analysis. The results showed the effect of positive mindfulness training on stress response and depression symptoms in post-test and follow up stages (p <0.01).
افراسیابی، مهناز و اکبرزاده، نسرین. (1386). بررسی و مقایسه شیوه های مقابله با تنیدگی در نوجوانان عادی و بزهکار شهر تهران. فصلنامه مطالعات روان شناختی، 3(1)، 20-7.
انجمن روانپزشکی آمریکا. (1393). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی (DSM-5). ترجمه فرزین رضاعی، علی فخرایی، آتوسا فرمند، علی نیلوفری، ژانت هاشمی آذر و فرهاد شاملو. تهران: انتشارات ارجمند.
برجعلی، احمد. (1392). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر کاهش تعارضات والد ـ فرزندی در نوجوانان. مجله علوم رفتاری، 7(1) 6 ـ1.
جعفری، فرانک. (1383). عوامل تنیدگی زا در نوجوانان 13 ساله مدارس راهنمایی منتخب شهرستان کرمانشاه (1380). فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، 8(1)، 42-35.
گل پور چمر کوهی، رضا و محمد امینی، زرار. (1391). اثربخشي كاهش تنیدگی مبتني بر ذهن آگاهي بر بهبود ذهن آگاهي و افزايش ابراز وجود در دانش آموزان مبتلا به اضطراب امتحان. فصلنامه روانشناسی مدرسه، 1(3)، 100-82.
حسینی، سیده زهرا. (1394). بررسی اثربخشی درمان تنیدگی زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی در نشانههای افسردهوار و حساسیت اضطرابی بیماران مبتلا به درد مزمن. پایاننامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه خوارزمی تهران.
دابسون، کیت استفان و محمدخانی، پروانه. (1386). مختصات روانسنجی پرسشنامهی افسردگی بک-2 در مبتلایان به اختلال افسردگی اساسی در دورهی بهبودی نسبی. ویژهنامة توانبخشی در بیماریها و اختلالات روانی. 8(29)، 86-80.
دهستانی، مهدی. (1394). اثربخشي آموزش كاهش تنیدگی مبتني بر ذهن آگاهي بر افسردگي، اضطراب و افسردگي دانش آموزان دختر. فصلنامه اندیشه و رفتار، 9(37)، 47-37.
رحمانی، مهدیه. (1396). تأثیر آموزش ذهن آگاهی بر کاهش اضطراب بیماران دارای اختلالات اضطرابی. پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
رستمی، صدیقه و جباری، سوسن. (1394). مقایسه کفایت اجتماعی دانش آموزان آسیبدیده شنوایی دارای مادران با و بدون تنیدگی. مجله تعلیم و تربیت استثنایی، 5(133)، 14-5.
صدقی، پروین. (1396). بررسی مقایسة اثربخشی آموزش هوش معنوی، ذهن آگاهی و مدیریت تنیدگی بر بهزیستی روانشناختی و تاب آوری زنان سرپرست خانوار. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه زنجان.
عمادپور، لیلا؛ غلام علی لواسانی، مسعود. (1395). رابطه ی حمایت اجتماعی ادراک شده با بهزیستی روانشناختی در دانش آموزان. مجله روانشناسی، (20) 1، 75_85.
فتی، لادن؛ بیرشک، بهروز؛ عاطف وحید، محمد کاظم و دابسون، کیت استفان. (1384). ساختارهای معنا گذاری/ طرحوارهها، حالتهای هیجانی و پردازش شناختی اطلاعات هیجانی: مقایسهی دو چهارچوب مفهومی. مجلة روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)،11، 326-312.
میلانی، مهدیه؛ اللهیاری، عباسعلی؛ آزادفلاح، پرویز؛ فتحی آشتیانی، علی؛ طاولی، آزاده. (1393). اثربخشي درمان ذهن آگاهي مبتني بر شناخت و درمان شناختي رفتاري در واكنش پذيري شناختي و رضايتمندي از خود در زنان مبتلا به افسردگي اساسي عودكننده. مجله روانشناسی، (18)4، 393_407.
Abbott, R. A., Whear, R., Rodgers, L. R., Bethel, A., Coon, J. T., Kuyken, W., ... & Dickens, C. (2014). Effectiveness of mindfulness-based stress reduction and mindfulness based cognitive therapy in vascular disease: A systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Journal of Psychosomatic Research, 76(5), 341-351.
Al-Gelban, K. S. (2007). Depression, anxiety and stress among Saudi adolescent school boys. The Journal of the Royal Society for the Promotion of Health, 127(1), 33-37.
Beck, A. T., Steer, R. A., & Brown, G. K. (1996). Beck Depression Inventory-II. San Antonio, 78(2), 490-8.
Bifulco, R. (2012). Can nonexperimental estimates replicate estimates based on random assignment in evaluations of school choice? A within‐study comparison. Journal of Policy Analysis and Management, 31(3), 729-751.
Bohlmeijer, E., Prenger, R., Taal, E., & Cuijpers, P. (2010). The effects of mindfulness-based stress reduction therapy on mental health of adults with a chronic medical disease: A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research, 68(6), 539-544.
Cavanagh, K., Strauss, C., Forder, L., & Jones, F. (2014). Can mindfulness and acceptance be learnt by self-help?: A systematic review and meta-analysis of mindfulness and acceptance-based self-help interventions. Clinical Psychology Review, 34 (2), 118-129.
Davidson, R. J., Kabat-Zinn, J., Schumacher, J., Rosenkranz, M., Muller, D., Santorelli, S. F., ... & Sheridan, J. F. (2003). Alterations in brain and immune function produced by mindfulness meditation. Psychosomatic Medicine, 65(4), 564-570.
Dimidjian, S., Goodman, S. H., Felder, J. N., Gallop, R., Brown, A. P., & Beck, A. (2015). An open trial of mindfulness-based cognitive therapy for the prevention of perinatal depressive relapse/recurrence. Archives of Women’s Mental Health, 18(1), 85-94.
Garland, E. L., Farb, N. A., R. Goldin, P., & Fredrickson, B. L. (2015). Mindfulness broadens awareness and builds eudaimonic meaning: A process model of mindful positive emotion regulation. Psychological Inquiry, 26(4), 293-314.
Garland, E. L., Gaylord, S. A., & Fredrickson, B. L. (2011). Positive reappraisal mediates the stress-reductive effects of mindfulness: An upward spiral process. Mindfulness,2(1), 59-67.
Girdano, D. A., Everly, G. S., & Dusek, D. E (2008). Controlling stress and tension, (Ed. 8), San Francisco.
Goldin, P. R., & Gross, J. J. (2010). Effects of mindfulness-based stress reduction (MBSR) on emotion regulation in social anxiety disorder. Emotion, 10(1), 83.
Goyal, M., Singh, S., Sibinga, E. M., Gould, N. F., Rowland-Seymour, A., Sharma, R., ... & Ranasinghe, P. D. (2014). Meditation programs for psychological stress and well-being: A systematic review and meta-analysis. JAMA Internal Medicine, 174(3), 357-368.
Ivtzan, I., & Lomas, T. (2016). Mindfulness in positive psychology: The science of meditation and wellbeing. Routledge.
Kabat – zinn J. (1990). Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and. mind to face stress, pain and illness. New York: Dell Publishing.
Kabat-Zinn, J., Maisson, A. O., Kristeller, J., Gay Peterson, L. Fletcher, K.E., Pbert, L., Lenderking, W.R., & Santorelli, S.F. (1992).«Effectiveness of a meditation based stress reduction program in the treatment of anxiety disorders». American Journal of Psychiatry, 149, 936-943.
Kashdan, T. B., Rottenberg, J., Goodman, F. R., Disabato, D. J., & Begovic, E. (2015). Lumping and splitting in the study of meaning in life: Thoughts on surfing, surgery, scents, and sermons. Psychological Inquiry, 26(4), 336-342.
Kiken, L. G., & Shook, N. J. (2011). Looking up: Mindfulness increases positive judgments and reduces negativity bias. Social Psychological and Personality Science, 2(4), 425-431.
Klatt, M. D., Buckworth, J., & Malarkey, W. B. (2009). Effects of low-dose mindfulness-based stress reduction (MBSR-ld) on working adults. Health Education & Behavior,36(3), 601-614.
Koh, K. B., Park, J. K., Kim, C. H., & Cho, S. (2001). Development of the stress response inventory and its application in clinical practice. Psychosomatic Medicine, 63(4), 668-678.
Kristeller, J. L., Baer, R. A., & Quillian-Wolever, R. (2006). Mindfulness-based approaches to eating disorders. Mindfulness-based treatment approaches: Clinician’s Guide to Evidence Base and Applications, 75.
Krusche, A., Cyhlarova, E., King, S., & Williams, J. M. G. (2012). Mindfulness online: A preliminary evaluation of the feasibility of a web-based mindfulness course and the impact on stress. BMJ open, 2(3), e000803.
Layous, K., Chancellor, J., Lyubomirsky, S., Wang, L., & Doraiswamy, P. M. (2011). Delivering happiness: Translating positive psychology intervention research for treating major and minor depressive disorders. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 17(8), 675-683.
Layous, K., Nelson, S. K., & Lyubomirsky, S. (2013). What is the optimal way to deliver a positive activity intervention? The case of writing about one’s best possible selves. Journal of Happiness Studies, 14(2), 635-654.
Mace, C. (2006). Long-term impacts of mindfulness practice on wellbeing: New findings from qualitative research. Dimensions of Well-being. Research and Intervention, 455-469.
Manicavasgar, V., Parker, G., & Perich, T. (2011). Mindfulness-based cognitive therapy vs cognitive behaviour therapy as a treatment for non-melancholic depression. Journal of Affective Disorders, 130(1), 138-144.
Marcus, S. M., Stuart, E. A., Wang, P., Shadish, W. R., & Steiner, P. M. (2012). Estimating the causal effect of randomization versus treatment preference in a doubly randomized preference trial. Psychological Methods, 17(2), 244.
Praissman, S. (2008). Mindfulness‐based stress reduction: A literature review and clinician’s guide. Journal of the American Association of Nurse Practitioners, 20(4), 212-216.
Rashid, T. (2015). Positive psychotherapy: A strength-based approach. The Journal of Positive Psychology, 10,25–4
Ritchie, T. D., & Bryant, F. B. (2012). Positive state mindfulness: A multidimensional model of mindfulness in relation to positive experience. International Journal of Wellbeing, 2(3).
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology,52(1), 141-166.
Segal, Z, V., Williams, J. M. G., & Teasdale, J. D. (2002) Mindfulness-based cognitive therapy for depression: A new approach to preventing relapse. New York: Guilford Press.
Shapira, L. B., & Mongrain, M. (2010). The benefits of self-compassion and optimism exercises for individuals vulnerable to depression. The Journal of Positive Psychology, 5(5), 377-389.
Tovote, K. A., Fleer, J., Snippe, E., Peeters, A. C., Emmelkamp, P. M., Sanderman, R., ... & Schroevers, M. J. (2014). Individual mindfulness-based cognitive therapy and cognitive behavior therapy for treating depressive symptoms in patients with diabetes: Results of a randomized controlled trial. Diabetes Care, 37 (9), 2427-2434.
Vivolo, A. M., Holt, M. K., & Massetti, G. M. (2011). Individual and contextual factors for bullying and peer victimization: Implications for prevention. Journal of School Violence, 10(2), 201-212.
Williams, J. M. G., & Kuyken, W. (2012). Mindfulness-based cognitive therapy: A promising new approach to preventing depressive relapse. FOCUS, 10(4), 489-491.
Yang, Y., Liu, Y. H., Zhang, H. F., & Liu, J. Y. (2015). Effectiveness of mindfulness-based stress reduction and mindfulness-based cognitive therapies on people living with HIV: A systematic review and meta-analysis. International Journal of Nursing Sciences, 2 (3), 283-294.