اثربخشی روایت‌درمانی بر نگرانی از بدریختی بدن و خودکارآمدی ادراک‌شده دانش‌آموزان دختر مبتلا به چاقی و اضافه وزن
محورهای موضوعی : روانشناسی
ماهک نقی‌زاده علمداری
1
,
هادی اکبری نژاد
2
*
1 - گروه روانشناسی تربیتی، موسسه آموزش عالی چرخ نیلوفری آذربایجان، تبریز، ایران.
2 - گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی نبی اکرم(ص)، تبریز، ایران.
کلید واژه: روایت‌درمانی, نگرانی از بدریختی بدن, خودکارآمدی ادراک‌شده, چاقی و اضافه وزن, نوجوان,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی روایت‌درمانی بر نگرانی از بدریختی بدن و خودکارآمدی ادراک‌شده دانش‌آموزان دختر مبتلا به چاقی و اضافه وزن بود. روش پژوهش، نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و پیگری با گروه کنترل بود. جامعه آماری را دانش‌آموزان مبتلا دوره متوسطه دوم مدارس شهرستان جلفا در سال‌تحصیلی 99- 1398 تشکیل دادند. 30 نفر، با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب، و به‌صورت تصادفی در دو گروه قرار گرفتند. اعضای گروه آزمایش درمان مختص خود را در 8 جلسه 5/1 ساعته دریافت کردند. ابزارهای اندازه‌گیری، سیاهه نگرانی از تصویر بدن و پرسشنامه خودکارآمدی شرر بودند. تجزیه و تحلیل یافته‌ها از طریق آزمون تحلیل واریانس آمیخته با اندازه‌گیری مکرر انجام گرفت. میانگین متغیرهای نگرانی از بدریختی بدن و خودکارآمدی ادراک‌شده گروه آزمایش در پیش‌آزمون به‌ترتیب (60/57) و (93/48)؛ و میانگین نگرانی از بدریختی بدن و خودکارآمدی ادراک‌شده گروه کنترل به‌ترتیب (40/61) و (20/49) بود. نتایج نشان داد که در پس‌آزمون، نمره نگرانی از بدریختی بدن گروه آزمایش (40/51) در مقایسه با گروه کنترل (40/64) کاهش یافته (001/0>P)، و نمره خودکارآمدی ادراک‌شده گروه آزمایش (33/56) نسبت به گروه کنترل (27/49) بیش‌تر شده است (001/0>P). همچنین نتایج نشان داد که در مرحله پیگیری، اثر روایت‌درمانی بر نگرانی از بدریختی بدن (47/51) و خودکارآمدی ادراک‌شده (47/56) ماندگار است (001/0>P). طبق نتایج به‌دست آمده می‌توان گفت، روایت‌درمانی می‌تواند به‌عنوان روشی موثر در کاهش نگرانی از بدریختی بدن و افزایش خودکارآمدی ادراک‌شده دانش‌آموزان دختر مبتلا به چاقی و اضافه وزن مورد استفاده قرار گیرد.
The aim of this study was to determine the effectiveness of narrative therapy on body dysmorphic concern and perceived self-efficacy of female students with obesity & overweight. The method of this study was semi-experimental with pre-test, post-test and follow up with the control group. The population of the study consisted of obese female secondary school students in Jolfa city in the academic year 2019-2020. In total, 30 people selected by available sampling method and randomly divided into two groups. Members of both experimental groups received their own treatment respectively in 8 sessions of 1.5 hours. Measurement tools were body image concern inventory and Scherer self-efficacy questionnaire. Analysis of findings through repeated measures analysis of variance test. The mean of body dysmorphic concern and perceived self-efficacy of the experimental group in the pre-test were (57.60) and (48.93), respectively; The mean of body dysmorphic concern and perceived self-efficacy in the control group were (61.40) and (49.20), respectively. The results showed that in the post-test, the body dysmorphic concern score of the experimental group (51.40) decreased compared to the control group (64.40) (P<0.001); and the perceived self-efficacy score of the experimental group (56.33) compared to the group The control (49/27) was higher (P<0.001). The results also showed that in the follow-up phase, the effect of narrative therapy on body dysmorphic concern (51.47) and perceived self-efficacy (56.47) is lasting (P<0.001). .
انجمن روان‌پزشکی آمریکا. (2019). راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی DSM-5. (ترجمه فرزین رضاعی، علی فخرایی، آتوسا فرمند، علی نیلوفری، ژانت هاشمی آذر، فرهاد شاملو). تهران: روان.
بساك‌نژاد، سودابه و غفاري، مجيد. (1386). رابطه بين ترس از بدريختي بدني و اختلال‌های روان‌شناختي در دانشجويان. مجله علوم رفتاري، 1(2): 179-187.
بساک‌نژاد، سودابه؛ مهرابی‌زاده هنرمند، مهناز؛ حسنی، محدثه و نرگسی، فریده. (1391). اثربخشي روايت‌درماني گروهي بر نگراني از بدريختي بدن در دانشجويان دختر. فصلنامه علمی- پژوهشی روانشناسی سلامت، 1(2): 5-11.
پروچاسکا، جیمز و نورکراس، جان. (1399). نظریه‌های روان‌درمانی (نظام‌های روان‌درمانی): تحلیل میان‌نظری. (ترجمه یحیی سیدمحمدی). تهران: روان.
پین. مارتین. (1396). روایت‌درمانی. (ترجمه مریم اسماعیلی‌نسب و حلیمه پناهی). تهران: رشد.
چوب‌فروش‌زاده، آزاده؛ سعیدمنش، محسن و رشیدی، محدثه‌سادات. (1397). اثربخشی روایت‌درمانی گروهی بر انعطاف‌پذیری شناختی دختران نوجوان بدسرپرست مراکز بهزیستی مشهد. مجله مطالعات ناتوانی، 8: 76.
حسینی دستجردی، حسن و دانشور حسینی، نیرالسادات. (1396). تأثیر روایت‌درمانی بر خودکارآمدی و انگیزش پیشرفت دانش‌آموزان پسر دوره دوم متوسطه منطقه جرقویه علیا. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 18(2): 121-130.
خدایاری‌فرد، محمد؛ سهراب‌پور، غلامرضا و حجازی، الهه. (1397). اثربخشی روایتدرمانگری بهشیوه مشاوره گروهی بر عملکرد خانواده زنان دارای همسر معتاد. مجله روانشناسی، 22(2): 220-237.
رضایی، رضا؛ وفادار، زهره و نویدیان، علی. (1393). اثربخشی مصاحبه انگیزشی بر خودکارآمدی سبک زندگی مربوط به وزن در نوجوانان چاق یا دارای اضافه وزن. مجله علوم رفتاری، 8(2): 185-193.
عمادی، زهرا؛ یزدخواستی، فریبا و مهرابی، حسینعلی. (1394). اثربخشی روايت‌درمانی گروهی بر سازگاری با طلاق والدين، تاب‌آوری و مشکلات رفتاری- هيجانی دختران طلاق مقطع ابتدایی شهر اصفهان. مجله روانشناسی و روان‌پزشکی شناخت، 2(3): 81-99.
گلدنبرگ، ایرنه و گلدنبرگ، هربرت. (1398). خانواده‌درمانی. (ترجمه حميدرضا حسين شاهي برواتی، سيامك نقشبندي و الهام ارجمند). تهران: روان.
مكّيان، سميه‌سادات؛ اسكندري، حسین؛ برجعلي، احمد و قدسي، دل‌آرام. (1389). مقايسه تأثير روايت‌درماني و رژيم‌درماني بر شاخص توده بدن زنان مبتلا به اضافه وزن و چاقي. مجله علوم تغذيه و صنايع غذايي ايران، 5(4): 53-63.
نجفی، محمود و فولادچنگ، محبوبه. (1386). رابطه خودكارآمدي و سلامت روان در دانش‌آموزان دبيرستاني. دانشور رفتار، 14(22): 69-81.
Bandura, A. (2004). Health promotion by social cognitive means. Health Educ Behav, 2: 143-164.
Bastianello, J., Epkey, M., & McMullin, K. (2012). The Nature of Social Support: Self-Efficacy in Overweight and Obese Adolescents. Mental Health, 1.
Byrne, S., Barry, D., & Petry N M. (2012). Predictors of Weight Loss Success: Exercise vs. Dietary Self-Efficacy and Treatment Attendance. Appetite, 2: 695-698.
Dacosta, D., Nelson, T M., Rudes, J., & Guterman, J T. (2007). A Narrative Approach To Body Dysmorphic Disorder. JMHC, 1: 67.
Dutton, GR., Martin, PD., Rhode, PC., & Brantley, PJ. (2004). Use of the weight efficacy lifestyle questionnaire with African American women: validiation and extension of previous finding. Eat Behav, 5: 375-84.
Dzielska, A., Mazur, J., Nałęcz, H., Oblacińska, A., & Fijałkowska, A. (2020). Importance of Self-Efficacy in Eating Behavior and Physical Activity Change of Overweight and Non-Overweight Adolescent Girls Participating in Healthy Me: A Lifestyle Intervention with Mobile Technology. Nutrients, 7: 21-28.
Fang, A., & Hofmann, SG. (2010). Relationship between social anxiety disorder and body dysmorphic disorder. Clin Psychol Rev, 2: 1040-1048.
Fazel, M., Stratford, H J., Rowsell, E., Chan, C., Griffiths, H., & Robjant, K. (2020). Five Applications of Narrative Exposure Therapy for Children and Adolescents Presenting With Post-Traumatic Stress Disorders. Front Psychiatry, 11: 19.
Friedman, K E., Reichmann, S K., Costanzo, P R., & Musante, G J. (2020). Body Image Partially Mediates the Relationship between Obesity and Psychological Distress. Obesity, 1: 33-41.
Henrique Magnani Branco, B., Zanqueta Carvalho, I., Garcia de Oliveira, H., & Paula Fanhani, A. (2020). Effects of 2 Types of Resistance Training Models on Obese Adolescents' Body Composition, Cardiometabolic Risk, and Physical Fitness. JSCR, 9: 2672-2682.
Lindberg, L., Hagman, E., Danielsson, P., Marcus, C., & Persson, M. (2020). Anxiety and depression in children and adolescents with obesity: a nationwide study in Sweden. BMC Medicine, 1: 30
Littelton, H L., Axsom, D., & Pury, C L S. (2005). Development of the Body Image Concern Inventory. Behav Res Ther, 2: 229- 241.
Mirzazade, A., Sadeghirad, B., Haghdoost, AA., Bahrein, F., & Rezazadeh Kermani, M. (2009). The Prevalence of Obesity in Iran in Recent Decade; a Systematic Review and Meta-Analysis Study. Iranian Journal of Public Health, 38: 1-11.
Phillips, KA., Didie, E., & Menard, W. (2007). Clinical features and correlates of major depressive disorder in individual with body dysmorphic disorder. J Affect Disord, 1-3: 129-135.
Phillips, KA., Menard, W., Fay, C., & Pagano, ME. (2005). Psychosocial functioning and quality of life in body dysmorphic disorder. Compr Psychiatry, 46: 254-260.
Santana, C O., Hill, J., Azevedo, LB., Gunnarsdottir, T., & Prado, WL. (2017). The association between obesity and academic performance in youth: a systematic review: Obesity and academic performance. Obes Rev, 10: 1191-1199.
Sherer, M., Maddux, J E., Mercandante, B., Prentice-Dunn, S., Jacobs, B., & Rogers, RW. (1982). The self efficacy scale: Costruction and validation. Psychol Rep, 2: 663-671.
Shin, H., Shin, J., Liu, PY., Dutton, G R., Abood, D A., & Ilich, J Z. (2011). Self-efficacy improves weight loss in overweight/obse postmenopausal women during a 6-month weight loss intervention. Nutr Res, 11: 822-828.
Steinbeck, KS., Lister, NB., Gow, ML., & Baur, LA. (2018). Treatment of adolescent obesity. Nat Rev Endocrinol, 14: 331-344.