مشکلات روانشناختی مادران کودکان مبتلا به کاستی‌توجه-بیش‌فعالی در دوره کووید-۱۹: نقش حمایت اجتماعی ادارک‌شده، حل مسئله اجتماعی و تاب‌آوری
محورهای موضوعی : روانشناسی
سعید آریاپوران
1
*
,
مریم نیساری
2
1 - گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران
2 - کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، آموزش و پروش ناحیه 2 رشت
کلید واژه: تاب‌آوری, حل مسئله اجتماعی, حمایت اجتماعی, کاستی توجه-بیش‌فعالی, مادران, مشکلات روانشناختی,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر شناخت شیوع مشکلات روانشناختی مادران کودکان مبتلا به کاستی‌توجه- بیش‌فعالی (ADHD) در دوره کووید 19 و نقش حمایت اجتماعی ادراک شده، حل مسئله اجتماعی و تاب‌آوری در پیشبینی آن بود. جامعه آماری شامل کل مادران کودکان ADHD در شهرستان‌های ملایر و رشت بود. حجم نمونه تعداد 136 مادر کودکان ADHD در رشت و ملایر در سال 1400 به‌صورت در دسترس انتخاب شدند. مقیاس‌های افسردگی، اضطراب، استرس، حمایت اجتماعی ادراک‌شده چندبعدی، فرم کوتاه سیاهه حل مسئله اجتماعی تجدیدنظر شده و مقیاس تاب‌آوری را تکمیل کردند. جهت تحلیل داده‌ها، از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شده است. نتایج توصیفی نشان داد که از میان مادران 91/41 درصد دارای افسردگی متوسط تا بسیار شدید، 82/58 درصد دارای اضطراب متوسط تا بسیار شدید و 27/49 درصد دارای استرس متوسط تا بسیار شدید بودند. نتایج رگرسیون گام به گام به ترتیب نقش معنادار سبک‌های حل مسئله اجتماعی منفی، سبک‌های حل مسئله اجتماعی مثبت، تاب‌آوری و حمایت اجتماعی ادراک شده را در پیشبینی مشکلات روانشناختی (افسردگی، اضطراب و استرس) مادران کودکان ADHD در دوره کووید 19 تأیید کرد (01/0>p). بر اساس نتایج، تقویت حمایت اجتماعی و برنامه‌های روانشناختی مبتنی بر ارتقای حل مسئله اجتماعی و تاب‌آوری برای مادران کودکان ADHD مفید واقع خواهد شد.
The aim of the present study was to determine the prevalence of psychological problems of mothers of ADHD children in the COVID-19 outbreak: the role of social support, social problem-solving and resilience. 136 mothers participated in the study by convenience sampling method and completed the Depression, Anxiety and Stress, Multidimensional Perceived Social Support Scale, Revised Social Problem-Solving Inventory (Short Form) and resilience scale (Short Form) were used to collect the data. Descriptive results showed that 41.91% of mothers had moderate to very severe depression, 58.82% had moderate to very severe anxiety, and 49.27% had moderate to very severe stress. There is a significant negative relationship between social support, positive social problem-solving styles (positive orientation and logical style) and resilience with psychological problems and a negative relationship between negative social problem-solving styles with psychological problems. The stepwise regression results confirmed the significant role of negative social problem-solving styles, positive social problem-solving styles, resilience and social support in predicting the psychological problems of mothers of ADHD children in the Covid-19 outbreak, respectively. Based on the results, strengthening the social support and paying attention to psychological strategies based on positive social problem solving and resilience to reduce the psychological problems of mothers with ADHD children is recommended.
ارشاد سرابی، رزیتا؛ هاشمی رزینی، هادی و عبداللهی، محمد حسین. (1396). مقایسه تنیدگی والدگری، سبک های والدگری، و حل مسئله اجتماعی مادران کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم، نارسایی توجه/فزون کنشی و بهنجار. فصلنامه سلامت روان کودک، ۴ (۴)، 165-179.
سامانی، سیامک و جوکار، بهرام. (1386). بررسی اعتبار و روایی فرم کوتاه مقیاس افسردگی، اضطراب و فشار روانی. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 26(3)، 77-66.
سبزی، ندا و فولادچنگ، محبوبه. (1394). نقش واسطه‌ای باورهای انگیزشی در رابطه بین حمایت اجتماعی ادراک شده و سرزندگی تحصیلی. آموزش پژوهی، 1(2)، 51-26.
سپهری‌نصب، زهرا؛ بشرپور، سجاد؛ آقاجانی، سیف‌الله و حاجلو، نادر. (1401). نقش کنترل تکانه، تحریک‌پذیری و سبک دلبستگی مادران در پیش بینی نشانه¬های نقص توجه- بیش فعالی کودکان. روانشناسی، 26(2)، 99-90.
شفاعت، عارفه و تیرگری، عبدالحکیم. (1390). بررسی شیوع علائم افسردگی در مادران کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه در کلینیک روانپزشکی کو دک و نوجوان شهرستان ساری. مجله دانشگاه علوم پـزشکی مازندران، 21 (ویژه‌نامه 1)، 72-66.
شفیعی‌تبار، مهدیه و اکبری چرمهینی، صغری. (1401). تنظيم هيجاني و تاب‌آوري در كودكان داراي اختلال نارسايي توجه/ فزون کنشی. مجله روانشناسی، 26(2)، 119-111.
ظهورپرونده، وجیهه و پاسبان، سعیده. (1398). رابطه حمايت اجتماعي و تاب‌آوري با اضطراب اجتماعي و درماندگي روان‌شناختي مادران كودكان استثنايي. خانواده پژوهی، 15(58)، 301-283.
فرخزادی، فریده؛ محمدی، محمدرضا؛ علیپور، احمد؛ مداحی، محمدابراهیم و سلمانیان، مریم. (1394). مقايسة سلامت رواني والدين كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/بيش‌فعالي با والدين كودكان سالم. فصلنامه ايراني كودكان استثنايی، 11(2)، 56-43.
مخبری، عادل؛ درتاج، فریبا و دره‌کردی، علی. (1390). بررسی شاخصهای روانسنجی و هنجاریابی پرسشنامه توانایی حل مسأله اجتماعی. فصلنامه اندازه گیری تربیتی، 1(4)، 21-1.
مهدوی میدانی، محمد؛ شاهقلیان، مهناز و خانی‌پور، حمید. (1401). ارتباط طرحواره‌های مقابله با استرس و فضایل در عمل با پریشانی روانشناختی در دوره همه‌گیری کرونا: نقش میانجی تاب‌آوری. مجله روانشناسی، 26(3)، 290-281.
American Psychological Association. (2020). Building your resilience. https://www. apa. org/topics/resilience. Antony, M. M., Bieling, P. J., Cox, B. J., Enns, M. W., & Swinson, R. P. (1998). Psychometric properties of the 42-item and 21-item versions of the Depression Anxiety Stress Scales in clinical groups and a community sample. Psychological assessment, 10(2), 176-181.
Ariapooran, S., & Khezeli, M. (2021). Symptoms of anxiety disorders in Iranian adolescents with hearing loss during the COVID-19 pandemic. BMC psychiatry, 21(1), 1-5.
Behrmann, J. T., Blaabjerg, J., Jordansen, J., & Jensen de López, K. M. (2021). Systematic review: Investigating the impact of COVID-19 on mental health outcomes of individuals with ADHD. Journal of Attention Disorders, 26(7), 957-975.
Coulombe, S., Pacheco, T., Cox, E., Khalil, C., Doucerain, M. M., Auger, E., & Meunier, S. (2020). Risk and resilience factors during the COVID-19 pandemic: a snapshot of the experiences of Canadian workers early on in the crisis. Frontiers in psychology, 11, 3225.
D’Zurilla, T. J., & Nezu, A. M. (2010). Problem-solving therapy. Handbook of cognitive-behavioral therapies, 3(1), 197-225.
D’Zurilla, T. J., Maydeu-Olivares, A., & Gallardo-Pujol, D. (2011). Predicting social problem-solving using personality traits. Personality and individual Differences, 50(2), 142-147.
Duru, E., Balkis, M., & Turkdoğan, T. (2019). Relational violence, social support, self-esteem, depression and anxiety: A moderated mediation model. Journal of Child and Family Studies, 28(9), 2404-2414.
Eskin, M., Şavk, E., Uslu, M., & Küçükaydoğan, N. (2014). Social problem‐solving, perceived stress, negative life events, depression and life satisfaction in psoriasis. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 28(11), 1553-1559.
Fegert, J. M., Vitiello, B., Plener, P. L., & Clemens, V. (2020). Challenges and burden of the Coronavirus 2019 (COVID-19) pandemic for child and adolescent mental health: a narrative review to highlight clinical and research needs in the acute phase and the long return to normality. Child and adolescent psychiatry and mental health, 14(1), 1-11.
Grav, S., Hellzèn, O., Romild, U., & Stordal, E. (2012). Association between social support and depression in the general population: the HUNT study, a cross‐sectional survey. Journal of clinical nursing, 21(1‐2), 111-120.
Karimirad, M. R., Seyedfatemi, N., Oghli, S. H., Noorian, S., & Amini, E. (2019). Resilience of mothers of children with attention deficit hyperactivity disorder and its related underlying factors. Journal of Preventive Epidemiology, 4(2), e11-e11.
Khodadadi, N., & Foroozandeh, E. (2020). Problem-Solving Ability and Quality of Life of Mothers of Children with Autism Spectrum Disorder. Practice in Clinical Psychology, 8(4), 267-276.
Kinser, P. A., Jallo, N., Amstadter, A. B., Thacker, L. R., Jones, E., Moyer, S., ... & Salisbury, A. L. (2021). Depression, Anxiety, Resilience, and Coping: The Experience of Pregnant and New Mothers During the First Few Months of the COVID-19 Pandemic. Journal of Women's Health, 30(5), 654-664.
Lovibond, P. F. & Lovibond, S. H. (1995). The Structure of Negative Emotional States: Comparison of the Depression Anxiety Inventories. Behavior Research and Therapy. 33(3), 335-342.
Lett, H. S., Blumenthal, J. A., Babyak, M. A., Catellier, D. J., Carney, R. M., Berkman, L. F., ... & Schneiderman, N. (2009). Dimensions of social support and depression in patients at increased psychosocial risk recovering from myocardial infarction. International journal of behavioral medicine, 16(3), 248-258.
Li, M. H., Eschenauer, R., & Persaud, V. (2018). Between avoidance and problem solving: Resilience, self‐efficacy, and social support seeking. Journal of Counseling & Development, 96(2), 132-143.
Li, F., Luo, S., Mu, W., Li, Y., Ye, L., Zheng, X., ... & Chen, X. (2021). Effects of sources of social support and resilience on the mental health of different age groups during the COVID-19 pandemic. BMC psychiatry, 21(1), 1-14.
Lim, T. S., Tan, M. Y., Aishworiya, R., Kang, Y. Q., Koh, M. Y., Shen, L., & Chong, S. C. (2022). Factors Contributing to Psychological Ill-Effects and Resilience of Caregivers of Children with Developmental Disabilities During a Nation-wide Lockdown During the COVID-19 Pandemic. Journal of autism and developmental disorders, 52(1), 3015–3025.
Meraya, A. M., Syed, M. H., Yasmeen, A., Mubaraki, A. A., Kariry, H. D., Maabouj, W., ... & Makeen, H. A. (2021). COVID-19 related psychological distress and fears among mothers and pregnant women in Saudi Arabia. Plos one, 16(8), e0256597.
Morete, M. C., Solano, J. P. C., Boff, M. S., J Filho, W., & Ashmawi, H. A. (2018). Resilience, depression, and quality of life in elderly individuals with chronic pain followed up in an outpatient clinic in the city of Sao Paulo, Brazil. Journal of pain research, 11(1), 2561-2566.
Nila, K., Holt, D. V., Ditzen, B., & Aguilar-Raab, C. (2016). Mindfulness-based stress reduction (MBSR) enhances distress tolerance and resilience through changes in mindfulness. Mental Health and Prevention, 4(1), 36-41.
Notario-Pacheco, B., Solera-Martínez, M., Serrano-Parra, M. D., Bartolomé-Gutiérrez, R., García-Campayo, J., & Martínez-Vizcaíno, V. (2011). Reliability and validity of the Spanish version of the 10-item Connor-Davidson Resilience Scale (10-item CD-RISC) in young adults. Health and quality of life outcomes, 9(1), 1-6.
Peasgood, T., Bhardwaj, A., Biggs, K., Brazier, J. E., Coghill, D., Cooper, C. L., ... & Sonuga-Barke, E. J. (2016). The impact of ADHD on the health and well-being of ADHD children and their siblings. European Child & Adolescent Psychiatry, 25(11), 1217-1231.
Polat, H., & Karakas, S. A. (2019). An Examination of the Perceived Social Support, Burnout Levels and Child-Raising Attitudes of Mothers of Children Diagnosed with Attention Deficit Hyperactivity Disorder in Turkey. International Journal of Caring Sciences, 12(2), 1165-1174.
Qi, M., Zhou, S. J., Guo, Z. C., Zhang, L. G., Min, H. J., Li, X. M., & Chen, J. X. (2020). The effect of social support on mental health in Chinese adolescents during the outbreak of COVID-19. Journal of Adolescent Health, 67(4), 514-518.
Ringer, N., Wilder, J., Scheja, M., & Gustavsson, A. (2020). Managing children with challenging behaviours. Parents’ meaning-making processes in relation to their children’s ADHD diagnosis. International Journal of Disability, Development and Education, 67(4), 376-392.
Ruan, Q. N., Chen, C., Jiang, D. G., Yan, W. J., & Lin, Z. (2022). A network analysis of social problem-solving and anxiety/depression in adolescents. Frontiers in Psychiatry, 13(1), 921781.
Sadeghi, M., Rahimipour, T., & Alimohamadi, H. (2017). The effect of resilience and psychological hardiness on mental health of mothers of children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Knowledge & Research in Applied Psychology, 18(1), 30-37.
Si, Y., Ma, J. L., & Zhang, J. (2020). Factors influencing parenting stress among Chinese families of children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Children and Youth Services Review, 116, 105148.
Singh, K., & Yu, X. N. (2010). Psychometric evaluation of the Connor-Davidson Resilience Scale (CD-RISC) in a sample of Indian students. Journal of Psychology, 1(1), 23-30.
Tourunen, A., Siltanen, S., Saajanaho, M., Koivunen, K., Kokko, K., & Rantanen, T. (2021). Psychometric properties of the 10-item Connor–Davidson resilience scale among Finnish older adults. Aging & mental health, 25(1), 99-106.
Tseng, H. W., Tsai, C. S., Chen, Y. M., Hsiao, R. C., Chou, F. H., & Yen, C. F. (2021). Poor Mental Health in Caregivers of Children with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and Its Relationships with Caregivers’ Difficulties in Managing the Children’s Behaviors and Worsened Psychological Symptoms during the COVID-19 Pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(18), 9745.
World Health Organization (2023). Coronavirus disease (COVID-19) situation dashboard. Retrieved from https://covid19.who.int/.
Yousef, A. M., Sehlo, M. G., & Mohamed, A. E. (2021). The negative psychological impact of COVID-19 pandemic on mothers of children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD): a cross-section study. Middle East Current Psychiatry, 28(1), 1-15.
Zimet, G, D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G., & Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 51(1), 30, 41.