طراحی و آزمون الگویی از رابطه شخصیت با اضطراب کرونا با میانجی‌گری استرس ادراک‌شده و خودکارآمدی در نوجوانان
محورهای موضوعی : روانشناسی
الهه اسلمی
1
(گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. )
فرزانه خانی مهرآبادی
2
(گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.)
اعظم تدین
3
(گروه مدیریت، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
کلید واژه: استرس ادراک شده, اضطراب کرونا, خودکارآمدی, شخصیت.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل علی اضطراب کرونا بر اساس شخصیت با میانجی‌گری استرس ادراک‌شده و خودکارآمدی در نوجوانان اجرا شد. روش: طرح پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهرستان ابرکوه بود که از میان آنها ۳۱۸ نفر با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه اضطراب ناشی از کرونا (علی پور و همکاران، 1398)، پنج عاملی شخصیت نئو (کاستا و مک کری، 1989)، استرس ادراک‌شده (کوهن و همکاران، 1983) و خودکارآمدی عمومی (شرر و همکاران، 1982) بود. داده ها با نرم‌افزارهای AMOS و SPSS تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: نتایج فرضیه‌های مستقیم نشان داد مقبولیت، وظیفه‌شناسی و خودکارآمدی با اثر منفی و معکوس و استرس ادراک شده با اثر مثبت و مستقیم بر اضطراب ناشی از کرونا تاثیر دارند و نتایج حاصل از بررسی فرضیه‌های غیرمستقیم نشان داد که وظیفه‌شناسی اثر غیرمستقیم و معکوس بر اضطراب ناشی از کرونا با میانجی گری استرس ادراک شده و خودکارآمدی داشته است و روان‌رنجوری، برون‌گرایی و وظیفه‌شناسی اثر غیرمستقیم بر اضطراب ناشی از کرونا با میانجی گری استرس ادراک‌شده داشتند. نتیجه گیری: بنابراین می توان با تقویت خودکارآمدی به عنوان یک منبع مقابله ای و آموزش مدیریت استرس به نوجوانان و تاثیر آنها بر صفات روان‌رنجورخویی، برون‌گرایی و وظیفه‌شناسی، سطح اضطراب کرونا را در نوجوانان کاهش داد و در مداخله‌های درمانی از نتایج به‌دست‌آمده استفاده کرد.
This study aimed to investigate the relationship between personality traits and Corona disease anxiety by the mediating effect of perceived stress and self-efficacy among adolescents. Method: In this descriptive correlational study, the statistical population comprised high-school students in Abarkooh (Iran), of whom 318 were selected via random cluster sampling. The Corona Disease Anxiety Scale (Alipour et al. 2019), the five-factor NEO Personality Inventory (Costa & McCrae, 1992), The Perceived Stress Scale (Cohen et al. 1983), and The Self-Efficacy Scale (Sherer et al. 1982) were employed. The proposed model was evaluated by path analysis in AMOS and SPSS. Resalts: The results of direct hypotheses showed that agreeableness, conscientiousness and self-efficacy had a negative and inverse effect and perceived stress had a positive and direct effect on Corona disease anxiety. The results of the study of indirect hypotheses showed that conscientiousness had an indirect and inverse effect on corona disease anxiety mediated by stress and self-efficacy, and neuroticism, extraversion, and conscientiousness had an indirect effect on corona disease anxiety through perceived stress. Conclusion: Therefore, it is possible to reduce the level of corona disease anxiety in adolescents by strengthening self-efficacy as a coping resource and teaching stress management to adolescents and their effect on neuroticism, extraversion and conscientiousness, and use the obtained results in therapeutic interventions.
ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (1399). پیامدهای روان‌شناختی و آموزشی بیماری کرونا در دانش‌آموزان و راهکارهای مقابله با آنها. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 16(55): 193-157.
احدی، مایده، حسنی، جعفر، اکبری، مهدی. (1401). پنج عامل بزرگ شخصیت در پریشانی روان‌شناختی جمعیت بهبودیافته از کرونا: نقش تعدیل کننده جنسیت. مجله روانشناسی، 26(4)، 375-366.
انیسی، جعفر، مجدیان، محمد،. جوشن‌لو، محسن،گوهری کامل، زهرا. (1390). بررسی اعتبار و روایی فرم کوتاه پرسشنامه پنج عاملی نئو در دانشجویان، نشریه بین‌المللی علوم رفتاری، ۵ (4): 356-351.
بارانیان، سحر، حاجی یخچالی، علّیرضا، آتش‌افروز، عسکر. (1396). مدلی برای تبیین رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و بی‌صداقتی تحصیلی با میانجی‌گری باورهای خودکارآمدی تحصیلی و حرمت خودتحصیلی در دانشجویان. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 5 (1 پیاپی 17): 23-34.
بیان‌فر، فاطمه. (1398). پیش‌بینی اضطراب کرونا ویروس بر اساس پنج رگه نیرومند شخصیت در بین کادر درمانی. مجله ایرانی روانشناسی سلامت، 2(2): 126-113.
پویان‌فرد، سحر، طاهری، امیرعباس، قوامی، مهدیه، احمدی، سید مجتبی، محمدپور، محسن. (1399). تفاوت‌های فردی، جنسیتی و کرونا: رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و تفاوت‌های جنسیتی با رفتارهای خود مراقبتی مرتبط با کرونا. مجله روانشناسی و روان‌پزشکی شناخت، 7 (4): 77-67.
حبیبی، آرش، عدن‌ور، مریم. (1396). مدل یابی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی. انتشارات جهاد دانشگاهی تهران.
حسینی، فریده سادات، لطیفیان، مرتضی. (1388). پنج عامل بزرگ شخصیت و نیاز به شناخت. روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، 6(21): 68-61.
حسینی، فرزانه، نجفی، محمود، محمدیفر، محمدعلّی. (1398). رابطه پنج صفت بزرگ شخصیت با افسردگی: نقش میانجی گر عزت‌نفس و خودکارآمدی. پژوهش‌های مشاوره، 18(72): 137-114.
حق شناس، حسن. (1378). هنجاریابی آزمون شخصیتی نیو، فرم تجدیدنظرشده. اندیشه و رفتار، 4 (4): 47-38.
سرانچه، مسعود، مکتبی، غلامحسین، حاجی یخچالی، علّیرضا. (1393). رابطه علّی ویژگی‌های شخصیت با فرسودگی تحصیلی با میانجی‌گری خودکارآمدی تحصیلی و تنیدگی تحصیلی ادراک‌شده در دانشجویان. فصلنامه علمی - پژوهشی روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 5(17): 92-75.
شمسی، فاطمه، امیریان زاده، مژگان. (1396). نقش واسطه‌ای خودکارآمدی در رابطه ویژگی‌های شخصیتی بامهارت اجتماعی. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 8 (27): 14-1.
علی‌پور، احمد، قدمی، ابوالفضل، علی‌پور، زهرا، عبدالله زاده، حسن. (1398). اعتباریابی مقدماتی مقیاس اضطراب بیماری کرونا (CDAS) در نمونه ایرانی. نشریه علمی روانشناسی سلامت، 8 (4 پیاپی 32): 175-163.
محمدزاده فرد، مدینه و متینی‌صدر، زهرا. (1399). روابط عاطفی و خودکارآمدی در زمان همه‌گیری ویروس کرونا، چهارمین همایش ملی روانشناسی دانشگاه پیام نور، رشت.
مظلوم، سیدرضا، دربان، فاطمه، واقعی، سعید، مدرس غروری، مرتضی، کاشانی لطف‌آبادی، مسعود، شاد، محمد. (1391). بررسی تأثیر برنامه ایمن‌سازی در برابر استرس بر استرس ادراک‌شده پرستاران شاغل در بخش روان. فصلنامه مراقبت مبتني بر شواهد، 2 (2): 43-35.
مهدوی میدانی، محمد، شاهقلیان، مهناز، خانی‌پور، حمید. (1401). ارتباط طرحواره‌های مقابله با استرس و فضایل در عمل با پریشانی روان‌شناختی در دوره همه‌گیری کرونا: نقش میانجی تاب‌آوری. مجله روانشناسی، 26 (3). 290-281.
میرخانی، پوپک، باقریان، فاطمه، شکری، امید. (1393). نقش میانجی‌گر باورهای خودکارآمدی در رابطه با صفات شخصیت و سبک اسنادی. فصلنامه علمی-پژوهشی روانشناسی کاربردی، 8 (3 پیاپی 31)، 77-57.
Aschwanden, D, Strickhouser, J. E, Sesker, A. A., Lee, J. H., Luchetti, M., Stephan, Y., Sutin, A. R., & Terracciano, A. (2020). Psychological and Behavioral Responses to Coronavirus Disease 2019: The Role of Personality. Eur J Pers. 2020.35(1): per.2281. https://doi. org/10.1002/per.2281
Blashfield, R., Noyes, R., Reich, J., Woodman, C., Cook, B.L., & Garvey, M.J. (1994). Personality disorder traits in generalized anxiety and panic disorder patients. Comprehensive Psychiatry, 35(5) 5: 329-334.
Cohen, S., Kamarck, T., & Mermelstein, R.A. (1983). Global measure of perceived stress. Journal of Health Social Behavior, 24(4), 385-396.
Costa, P.T, & McCrae, R.R. (1989). Personality assessment in H.S. Friedman (Ed.), Encyclopedia of mental health (VOL.3). San Diego: Academic Press.22.
Flesia, L., Monaro, M., Mazza, C., Fietta, V., Colicino, E., Segatto, B., & Roma, P. (2020). Predicting Perceived Stress Related to the Covid-19 Outbreak through Stable Psychological Traits and Machine Learning Models. Journal of clinical medicine. 9(10):3350 -3362.
Georgiou, N., Delfabbro, P., & Balzan, R. (2020). COVID-19- related conspiracy beliefs and their relationship with perceived stress and pre-existing conspiracy beliefs. Personality and individual differences, 16(6): 110-125.
Iveniuk, J., Waite, L.J., Laumann, E., McClintock, M.K., & Tiedt, A.D. (2014). Marital conflict in older couples: Positivity, personality, and health. Journal of Marriage and Family, 76(1): 130-144.
Joyce. E. B., & Meredith. A.V. (2007). personality and emotional performance: Extra version, Neuroticism, and self – monitoring. Journal of occupational Health psychology, 12(2), 177 – 192.
Lee, A., Lee, Kang -Sook; Park, Hanul (2019). Association of the Use of a Heated Tobacco Product with Perceived Stress, Physical Activity, and Internet Use in Korean Adolescents: A 2018 National Survey. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(6), 965.
Lee, Sh.A., Jobe, M.C., Mathis, A.A., & Gibbons, J.A. (2020). Incremental validity of corona phobia: Coronavirus anxiety explains depression, generalized anxiety, and death anxiety. Journal of Anxiety Disorders, 74: 102268.
Levacher, J., Spinath, F. M., Becker, N., & Hahn, E. (2023). How did the beginnings of the global COVID-19 pandemic affect mental well-being? Plos one, 18(1), e0279753.
Miceli, J., Geller, D., Tsung, A., Hecht, C. L., Wang, Y., Pathak, R., & Burke, L. (2019). Illness perceptions and perceived stress in patients with advanced gastrointestinal cancer. Psycho‐oncology. 28(7):1513-1519.
Nikčević, A. V. & Spada, M. M. (2020). The COVID-19 Anxiety Syndrome Scale: Development and psychometric properties. Psychiatry Research, 292: 113322.
Nikčević, A. V., Marino, C., Kolubinski, D. C., Leach, D., & Spada, M. M. (2021). Modelling the contribution of the Big Five personality traits, health anxiety, and COVID-19 psychological distress to generalised anxiety and depressive symptoms during the COVID-19 pandemic. Journal of Affective Disorders, 279: 578-584.
Pereira Morales, A. J., Adan, A., Sandra LopezLeon, S., Diego, A., & Forero, D. A. (2018). "Personality traits and health‑related quality of life: the mediator role of coping strategies and psychological distress". Ann Gen Psychiatry, 17:25.
Sherer, M., Maddux, J. E., Mercandante, B., Prentice-Dunn, S., Jacobs, B., & Rogers, R. W. (1982). The self-efficacy scale: Construction and validation. Psychological reports, 51(2): 663-671.
Vos, L.M., Habibović, M., Nyklíček, I., Smeets, T., & Mertens, G. (2021). Optimism, mindfulness, and resilience as potential protective factors for the mental health consequences of fear of the coronavirus. Psychiatry Research, 300: 113927.
Zacher, H., & Rudolph, C. W. (2021). Big Five traits as predictors of perceived stressfulness of the COVID-19 pandemic. Personality and Individual Differences, 175, 110694.
Zajenkowski M, Jonason PK, Leniarska M, & Kozakiewicz Z. (2020). Who complies with the restrictions to reduce the spread of COVID-19? personality and perceptions of the COVID-19 situation. Personality and Individual Differences, 166: 110199.