اثربخشی آموزش ذهنآگاهی در کنترل عواطف و تحمل ناکامی نوجوانان بدسرپرست مرکز شبهخانواده بهزیستی تهران
محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی و تحولیزهرا عفت دوست ثانی 1 , محمدرضا زربخش بحری 2 * , علیرضا همایونی 3
1 - گروه روانشناسی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران
2 - گروه روانشناسی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران
3 - گروه روانشناسی، واحد بندرگز، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرگز، ایران
کلید واژه: ذهن¬آگاهی, کنترل عواطف, تحمل ناکامی, مرکز شبه¬خانواده بهزیستی, نوجوانان.,
چکیده مقاله :
مقاله حاضر با هدف اثربخشی آموزش ذهنآگاهی در کنترل عواطف و تحمل ناکامی نوجوانان بدسرپرست مرکز شبهخانواده بهزیستی شهر تهران انجام شد. روش پژوهش از نوع نیمهآزمایشی با طرح پیشآزمون-پسآزمون با گروه گواه و پیگیری است. جامعه آماری، کلیه نوجوانان 13-19ساله تحت سرپرستی بهزیستی تهران در سال1402بودند. جهت تعیین نمونه 40 نفر به صورت داوطلبانه و هدفمند انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه گمارده شدند. جهت سنجش کنترل عواطف از پرسشنامه کنترل عواطف ویلیامز و همکاران(1997) و جهت سنجش تحمل ناکامی از پرسشنامه هارینگتون(2005) استفاده شد. قبل از اجرای مداخله از هر دو گروه پیشآزمون کنترل عواطف و تحمل ناکامی به عمل آمد. گروه آزمایش آموزش ذهنآگاهی را از طریق پروتکل آموزشی در 8 جلسه دریافت کرد و گروه گواه هیچگونه مداخله آموزشی دریافت نکرد. پس از اجرای مداخله در مرحله پسآزمون، هر دو گروه مجددا ابزارهای مرحله پیشآزمون را پاسخ دادند و 45 روز بعد مجددا در بین هر دو گروه ابزارها اجرا شد. دادهها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازهگیریهای مکرّر تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد: آموزش ذهنآگاهی در افزایش کنترل عواطف و همچنین تحمل ناکامی اثربخش بوده و بعد از 45 روز همچنان پایدار بوده است(05/0>p). باتوجه به اثربخشی و پایداری آموزش ذهنآگاهی؛ پیشنهاد میشود در مراکز حمایتی نظیر شبهخانواده بهزیستی به بهرهگیری از این روش برای بهبود وضعیت عاطفی و تحمل ناکامی نوجوانان بهره گرفته شود.
The present article investigated the effectiveness of mindfulness therapy on emotions control and tolerance of failure among poor-parenting Adolescents of Tehran family analogous centers. The method was quasi-experimental by the design of pre- posttest, control and follow-up groups. The statistical population were all 13-19 aged adolescents who were under supervision of Tehran welfare organization in 2023. The sample case was consisted of 40 adolescents who voluntarily took part in the study, selected and categorized into two experimental and control groups through purposeful sampling method. Williams et al(1997) questionnaire was used to estimate emotions control, in order to investigate adolescence’s tolerance of failure, Harrington’s(2005) questionnaire was applied. Both groups took part in the pretests of emotions control and tolerance of failure, prior to the treatment. Mindfulness therapy was presented within 8 sessions through an educational protocol for the experimental group, however the control group had no treatment. Both groups re-answered to the same tests of pre-test level after the sessions, the process was repeatedly done 45 days later. The data was evaluated through variance analysis test with repeated measurements. The obtained results demonstrated that mindfulness therapy was effective on the emotions control and tolerance of failure increase, and this effectiveness was stable 45days later (p<0.05). According to the effectiveness and stability of mindfulness therapy, it was suggested to apply this effective method in order to improve adolescents’ tolerance of failure and emotional status in supportive centers as family analogous centers.
آهنگرنسب، علی؛ عزیزی، مهدیه؛ سعیدمنش، محسن. (1402). اثربخشی توانبخشی شناختی بر اعتیاد به اینترنت، بازداری شناختی و کنترل عواطف در نوجوانان درگیر با اعتیاد به اینترنت. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌‌درمانی، سال چهاردهم، شماره 53، 149-125.
اشرفی، مائده؛ عازم‌‌نیا، زهرا؛ منظمی تبار، فریبا. (1401). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر تحمل درماندگی، ناکامی و کنترل خشم زنان با فشار خون بالا. مجله سلامت و مراقبت، 24(2)، 119-108.
باپونی تبتیان، علی؛ یاوریان، رویا. (1400). تعیین وضعیت خودکنترلی و تحمل ناکامی در دانشجویان کارورز و کارآموز دانشگاه علوم پزشکی ارومیه: دو ویژگی تأثیر‌‌گذار بر سلامت روان. مجله پرستاری و مامایی، 19(8 پیاپی 145)، 663-655.
ﺑﮕﻴﺎن ﻛﻮﻟﻪ ﻣﺮز، ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاد؛ درﺗﺎج، ﻓﺮﻳﺒﺮز؛ ﻣﺤﻤﺪ اﻣﻴﻨﻲ، مهدی. (1391). ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺎﮔﻮﻳﻲ ﺧﻠﻘﻲ و ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻮاﻃﻒ در ﻣﺎدران داﻧﺶآﻣﻮزان ﺑﺎ و ﺑﺪون ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮی. ﻣﺠﻠﻪي ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲﻫﺎي ﻳﺎدﮔﻴﺮي، 2(3).
حبیبی، فاطمه؛ رحیمیان بوگر، اسحق. (1402). نقش سلامت جسمانی و درد روان‌شناختی در پیش‌بینی اقدام به خودکشی: عامل واسطه‌‌ای تحمل پریشانی و پرخاشگری معطوف به خود. مجله علمی روانشناسی 107، 27(3)، 342-332.
داودی مقدم، مهسا؛ سعیدمنش، محسن؛ چوب‌‌فروش‌‌زاده، آزاده. (1399). اثربخشی درمان خودشفقتی مبتنی بر ذهنآگاهی بر عواطف منفی دختران نوجوان بدسرپرست و بی‌‌سرپرست. فصلنامه مددکاری اجتماعی، 9(3 پیاپی 33)، 38-31.
رحیمی، نسیم؛ افشاری‌نیا، کریم. (1396). پیش‌بینی سرسختی روان‌شناختی براساس میزان تمایزیافتگی و تحمل ناکامی در سالمندان. مجله روانشناسی پیری، 3(2)، 127-136.
رمضانی، شکوفه؛ محمدی، نسیم؛ اراهیمی بخت، حبیب اله. (1394). اثربخشی امیددرمانی بر شادکامی کودکان بی‌‌سرپرست و بدسرپرست. چهارمین کنفرانس بین‌‌المللی روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران، https://civilica.com/doc/492345.
سلطانی، الهه؛ قربانی، مریم؛ مرادی، اعظم. (1396). بررسی سهم پیش‌بین مهارتهای ذهنآگاهی بر کنترل عواطف با میانجی‌گری تنظیم هیجان در دانشجویان. همایش ملی پژوهشهای نوین در روانشناسی، نایین، 13-1.
شریعتی، محبوبه؛ فضیلت‌‌پور، مسعود؛ حسین‌‌چاری، مسعود. (1395). نقش واسطه‌‌ای خودکارآمدی اجتماعی در رابطه بین دلبستگی به گروه همسال و والدین با احساس تنهایی در دانش‌‌آموزان دبیرستانی. مطالعات آموزش و یادگیری، 8 (1 پیاپی 2/70)، 49-27.
صفری، سهیلا؛ پادبان، اسماعیل؛ بخشی، محمدرضا؛ امیری جامی، حسین؛ صفری، بتول. (1395). تاثیر آموزش ذهنآگاهی برکنترل عواطف و پرخاشگری در دانش‌‌آموزان پایه دهم. کنفرانس بین‌‌المللی علوم و مهندسی در عصر تکنولوژی.
عامری، محمدعلی؛ فتحی، آیت‌‌اله؛ خوش‌‌اخلاق، فرشته؛ شریفی‌‌رهنمو، سعید. (1400). تأثیر روش کیفیت آموزش گروهی(QCT) بر امنیت روانی اجتماعی نوجوانان دختر بی‌‌سرپرست. نشریه علمی آموزش و ارزشیابی، 14(54)، 197-177.
عزیزی، رضا؛ یوسفی افراشته، مجید؛ مروتی، ذکراله؛ الهی، طاهره. (1397). اثر آموزش ذهنآگاهی بر عواطف مثبت و منفی و پیچیدگی عاطفی: بررسی تغییرات در طول زمان. فصلنامه پژوهشهای کاربردی روان‌شناختی، 9(پیاپی 1)، 58-39.
فتحی، منصور؛ بخشی زارعی، فهیمه؛ خاک‌‌نگین، مریم. (1403). موانع و چالش‌‌های نوجوانان دختر مراکز شبیه خانواده بهزیستی برای شروع زندگی مستقل. فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، 24(93)، 228-181.
فرزادکیا، مهتا؛ فرهنگی، عبدالحسن؛ ابوالقاسمی، شهنام. (1402). مقایسه اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهنآگاهی و درمان روانی پویای کوتاه‌‌مدت بر کاهش تحمل نکردن عدم اطمنیان و افسردگی زنان دارای فیبرومالژیا. فصلنامه بولتن سلامتی زنان، 10(1)، 51-44.
فرهادی، شهربانو. (1400). اثربخشی درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهنآگاهی بر عواطف مثبت، منفی و استرس تحصیلی دانش آموزان دختر. فصلنامه مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، 7(1).
فیضی، علی. (1397). روان‌‌درمانی مبتنی بر توجه آگاهی و شفقت. دوره جامع کارگاه تخصصی. تهران.
کشمیری، مرتضی؛ فتحی آشتیانی، علی؛ جلالی، پیوند. (1398). نقش تعدیل‌کنندۀ ذهنآگاهی در رابطۀ بین افسردگی، اضطراب و تنیدگی با بهزیستی روان شناختی. مجله روانشناسی 90، 23(2)، 231-217.
کلاتیان، مرجان؛ صالح‌‌زاده، مریم؛ بخشایش، علیرضا. (1401). اثربخشی درمان شفقت مبتنی بر ذهنآگاهی بر ناامیدی و نشخوار فکری در افراد مسن. فصلنامه سلامت بزرگسالان، 8(1)، 43-48.
کمراتی، مریم؛ زنگنه مطلق، فیروزه؛ پیرانی، ذبیح. (1401). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و ذهنآگاهی بر کنترل عواطف نوجوانان دارای رفتارهای خودآسیب‌‌رسان. مجله علوم روان‌شناختی، 21(120)، 2486-2474.
محمدخانی، پروانه؛ خانی‌‌پور، حمید. (1391). درمان‌‌های مبتنی بر حضور ذهن( به همراه راهنمای عملی درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن برای پیشگیری از عود افسردگی). تهران. چاپ اول. انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
مختارزاده، مریم؛ شفیع آبادی، عبدالله؛ حیدری، حسن. (1401). اثربخشی طرحواره درمانی بر مهارتهای فراشناختی و احساس تنهایی و تحمل ناکامی دانشجویان دانشگاه اسلامشهر. رویش روانشناسی، 11(3 پیاپی 72)، 58-48.
مظفری، سعید. (1399). مروری بر بررسی معضلات نوجوانان بی‌‌سرپرست و بدسرپرست و ارتباط آن با تاب‌‌آوری. مجله دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، 3(24)، 60-53.
نویدی پشتیری، شبنم؛ حسن‌‌زاده، رمضان؛ عمادیان، علیا. (1401). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تحمل ناکامی و اضطراب سلامت در دانشجویان پرستاری و مامایی مبتلا به اضطراب سلامت. دوفصلنامه مطالعات روان‌شناختی نوجوان و جوان، 3(1)، 231-222.
یزدانی، محمد؛ اسماعیلی، مریم. (1398). اثربخشی برنامة آموزشی ذهنآگاهی مثبت بر پاسخ به تنیدگی و علائم افسردگی نوجوانان پسر دارای نشانه های افسردگی. مجله روانشناسی 90، 23(2)، 216-199.
AhangarNasab, A., Azizi, M., & SaeedManesh, M. (2023). The effectiveness of cognitive empowerment on Internet addiction, cognitive inhibition and emotion control. The Journal of counseling culture and psychotherapy, 14(53), 125-149, DOI: 10.22054/QCCPC.2022.69439.2987 [In Persian]
Ameri, M.A., Fathi, A., KhoshAkhlaq, F., & Sharifi Rahnemo, S. (2021). The Effectiveness of Group quality training (QCT) on social- metal security of non- parenting female adolescence. The Scientific Journal of Education and Training, 14(54), 177-197. [In Persian]
Ashrafi, M., Setariee, Z., & Monazamitabar, F. (2022). The Effectiveness of Mindfulness-based Stress Reduction Training on Enduring Helplessness, Failure and Anger Control in Women with High Blood Pressure. JHC, 24 (2), 108-119. [In Persian
] Azizi, R., Yousefi Afrashteh, M., Morovvati, Z., & Elahi, T. (2018). The Effect of Mindfulness on positive and negative emotions and emotional complexity: Investigation the changes over time. The Journal of Psychological Applied Researches, 9(1), 39-58. [In Persian]
Baltar, Y.C., & Filgueiras, A. (2018). The Effects of Mindfulness Meditation on Attentional Control during Off-Season among Football Players. SAGE Open, 1-9.
Baponi Tebtan, A.L., & Yawaryan, R. (2021). Determining self-control and tolerance for failure among the students of Urmia University of medical sciences: Two effective features on mental health. Nursing and Midwifery Journal, 19 (8), 655-663.
Begiyan ColehMarz, M.J., Dortaj, F., & Mohammad-Amini, M. (2012). Comparing the ataxia and emotion control among the mothers of students with and without disabilities. The Journal of Learning Disabilities, 2(2), 6-24, DOI: jld-2-2-91-11-1. [In Persian]
Chan, S.H.W., Chan, W.W.K., Chao, J.Y.W., & Chan, Ph.K.L. (2020). A randomized controlled trial on the comparative effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy and health qigong-based cognitive therapy among Chinese people with depression and anxiety disorders. BMC Psychiatry, 20(590), 1-14.
Davoudi-Moqaddam, M., Saeed-Manesh, M., & Chub-Foroushzadeh, A. (2020). The Effectiveness of self- compassion therapy on mindfulness on emotion control of female adolescence with poor and non-parenting. The Journal of Social Supporting, 9(3 CN.33), 31-38, https://sid.ir/paper/964414/fa. [In Persian]
Duarte, R., Lloyd, A., Kotas, E., Andronis, L., & White, R. (2019). (2Are acceptance and mindfulness‐based interventions ‘value for money’? Evidence from a systematic literature review. British Journal of Clinical Psychology, 58(2), 187-210.
Farhadi, Sh. (2021). The effectiveness of stress- reduction based mindfulness therapy on positive, negative emotions and academic stress of female students. The Journal of Psychological Studies and Educational Sciences, 7(1), 1301-1320. [In Persian]
Farzadkia, M., Farhangi, A., & Abolghasemi, S. (2023). Comparing the Effectiveness of Mindfulness-based Stress Reduction and Intensive Short-term Dynamic Psychotherapy in Reducing Intolerance of Uncertainty and Depression in Women with Fibromyalgia. Women’s Health Bulletin, 10(1), 44-51. doi: 10.30476/whb.2023.97334.1206. [In Persian]
Fathi, M., Bakhshi-Zarei, F., & Khaknegin, M. (2024). The barriers and Challenges of female adolescence of family analogue centers to create an autonomy life. Social Welfare Quarterly, 24(93), 181-228. [In Persian]
Feyzi, A. (2018). Psycho Therapy based on awareness attention and compassion. Tehran: The comprehensive Professional workshop. [In Persian]
Habibi, F., & Rahimian-Boogar, I. (2023). The role of physical health and psychological pain in the prediction of suicide attempt: mediating factor of distress tolerance and self-directed aggression. Journal of Psychology, 27(3), 332-342. [In Persian]
Harrington, N. (2005). The frustration discomfort scale: Development and psychometric properties. Clinical Psychology & Psychotherapy, 12(5), 374-387.
Kalatiyan, M., Salehzadeh, M., & Bakhshayesh, A.R. (2022). The effectiveness of mindfulness-based compassion therapy on disappointment and mental rumination among elderly people. The Journal of Adult Health, 8(1), 43-48. [In Persian]
Kamerati, M., Zangane-Motlaq, F., & Pirani, Z. (2022). Comparing the effectiveness of acceptance and commitment therapy and mindfulness on emotion control of adolescence with harmful behaviors. The Journal of Psychology Sciences, 21(120), 2474-2486, DOI: 10.52547/JPS.21.120.2469. [In Persian]
Keshmiri, M., Fathi-Ashtiani, A., & Jalali, P. (2019). Mediating Role of Mindfulness in the Relationship between Depression, Anxiety and Stress and Psychological Well-being. Journal of Psychology, 23(2), 217-231. [In Persian]
Lauriola, M., Iannattone, S., & Bottesi, G. (2023). Intolerance of Uncertainty and Emotional Processing in Adolescence: Separating Between‑Person Stability and Within‑Person Change. Research on Child and Adolescent Psychopathology, 51, 871-884. https://doi.org/10.1007/s10802-022-01020-1.
Mohammadkhani, P., & Khanipoor, H. (2012). The mindfulness- based therapies (with a mindfulness cognitive treatment practical guide on prevention of Depression recurrence). Tehran: The publication of Welfare and Rehabilitation Faculty. [In Persian]
Mokhtarzadeh, M., Shafiabadi, A., Heidari, H., & Davoodi, H. (2022). Determining the effectiveness of Schema Therapy, on Metacognitive Skills and Loneliness and Failure Tolerance of Students in Islamshahr University. Rooyesh, 11(3), 47-58. [In Persian]
Mozaffari, S. (2020). A review on the challenges of non and poor parenting adolescence and its relation to their resilience. The Journal of latest achievements in human sciences’ studies, 3(24), 53-60. [In Persian]
Navidi Poshtiri, Sh., Hasanzadeh, R., & Emadiyan, O. (2022). The effectiveness of acceptance and commitment therapy on tolerance of failure and health anxiety among nursery and midwifery students with health anxiety. Journal of psychological studies of adolescents and young, 3(1), 222-231. [In Persian]
Rahimi, N., & Afsharinia, K. (2017). Prediction of psychological resilience based on degree of differentiation and Frustration tolerance in the elderly. Aging Psychology, 3(2), 127-136. [In Persian]
Ramezani, Sh., Mohammadi, N., & Ebrahimibakht, H. (2015). The effectiveness hope therapy on happiness of none and poor-parenting children. The fourth international conference of Psychology and Social Sciences, Tehran, https://civilica.com/doc/492345. [In Persian]
Safari, S., Padban, A., Bakhshi, M.R., Amiri Jami, H., & Safari, B. (2016). The effectiveness of mindfulness on emotions control and aggressive on students of tenth grade of high schools. The international Conference of Sciences and Engineering in Technological Era, 1-11. [In Persian]
Shariati, M., Fazilatpour, M., & Hosseinchari, M. (2016). The mediating role of social efficacy in relation among attachment to the same ages and parents with feeling loneliness among high school students. The Studies of education and learning, 8(1-2/70), 27-49. [In Persian]
Soltani, A. Qorbani, M., & Moradi, A. (2016). Investigation the predictable portion of mindfulness skills on emotions control wit mediation role of emotion regulation among university students. The national Conference of Latest Researches in Psychology, Naein, 1-13. [In Persian]
United Nations International Children’s Emergency Fund. (2020). UNICEF Annual Report 2020 Responding to COVID-19, June 2021, ISBN 978-92-806-5223-9.
Williams, K.E., Chambless, D.L., & Ahrens, A.H. (1997). Are emotions frightening? An extension of the fear concept. Behavior Research and therapy, 35(4), 239-245.
Yazdani, M., & Esmaeili, M. (2019). The Effect of Positive Mindfulness Training Program on Stress Response and Depression Symptoms in Male Adolescents with Depression Symptoms. Journal of Psychology, 23(2), 199-216. [In Persian]
Zoogman, S., Goldberg, S.B., Hoyt, W.T., & Miller, L. (2014). Mindfulness interventions with youth: A meta-analysis. Mindfulness, Published at Springer, DOI 10.1007/s12671-013-0260-4.