رابطه ادراک از سبکهای والدینی با تاب‌آوری: نقش واسطه‌ای عاملیت انسانی
محورهای موضوعی : روانشناسی
مامک مهدوی مزده
1
,
الهه حجازی
2
*
,
زهرا نقش
3
1 - گروه روانشناسی تربیتی و مشاوره دانشگاه تهران
2 - گروه روانشناسی تربیتی و مشاوره دانشگاه تهران
3 - گروه روانشناسی تربیتی و مشاوره دانشگاه تهران
کلید واژه: عاملیت انسانی, تاب آوری, ادراک از سبک های والدینی, نیازهای بنیادین روانشناختی,
چکیده مقاله :
باهدف شناسایی نقش میانجی عاملیت انسانی بین ادراک نوجوانان از سبکهای والدینی (پدر و مادر) و تاب آوری ، 516 دانش آموز (273 دختر و 243 پسر) سال دوم و سوم دبیرستانهای شهر تهران به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. نمونة موردبررسی به پرسشنامه ای متشکل از ارزیابی عاملیت (سه خرده مقیاس «هدفمندی»، «آینده اندیشی» و «خودکارآمدی»)، پرسشنامه ادراک از سبکهای والدینی و مقیاس تاب آوری پاسخ دادند. در این پژوهش از روش مدل یابی معادلات ساختاری برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. نتایج نشان دادند که عاملیت، میانجی ادراک نوجوانان از سبک های والدینی (پدر و مادر) و تاب آوری است و هر دو مدل (ادراک از سبک والدینی پدر و ادراک از سبک والدینی مادر) 63 درصد واریانس تاب آوری را پیش بینی میکنند. ادراک از سبک والدینی پدر 37 درصد واریانس عاملیت و ادراک از سبک والدینی مادر 31 درصد از واریانس عاملیت را تبیین میکند. لذا زمانی که سبکهای والدینی پدر و مادر همسو با یکدیگر، و در راستای ارضاء نیازهای بنیادین روانشناختی (ارتباط، شایستگی و حمایت از خودمختاری) نوجوانان باشد، عاملیت و درنتیجه تاب آوری در آنان افزایش می یابد.
The purpose of this study was to identify the role of human agency in the relationship between perception of parental styles and resilience among adolescents. To fulfill the stated goal, 516 high school students (273 female, 243, male) were selected by means of cluster and multi stage sampling. The following measures were given to them to complete a survey consisted of Assessment Human Agency Scale, Perception of Parenting Styles Questionnaire and Resilience Scale. The results of structural equation modeling showed that human agency mediated the relation between perception of parental style and resilience .Human agency with parental style perceived are predicted 63% of variance of resilience. Perception of paternal style and maternal style are predicted the 37% and 31% of variability of human agency. In general, when there was a consistency between mother and father parental style and this style is based on satisfaction of psychological basic needs, adolescence' human agency and resilience raised and increased.
باباخانی، نرگس(1392). رابطة باورهای اساسی و ادراک از روابط والدینی با بهزیستی ذهنی دانش آموزان. مجلة روانشناسی مدرسه. (3)، 2، 4، 43-61.
تنهای رشوانلو،فرهاد.، حجازی،الهه (1391).نقش درگیری،حمایت از خودمختاری و گرمی مادر و پدر در انگیزش خودمختار و عملکرد تحصیلی، مجلة خانواده پژوهی، 8، 82-67.
تنهای رشوانلو، فرهاد.،حجازی، الهه.(1390). درگیری، حمایت از خودمختاری و گرمی پدر و مادر: پیش بینی کننده ای عزت نفس نوجوانان، مجلة علوم رفتاری، 4، 350-343.
حجازی، الهه و سلیمانی، حمیده(1389). کیفیت دوستی، تقابل دوستی و تاب آوری. مجلة علوم رفتاری ، 4(4)،
319-325. شیرزادی فرد، میثم(1390). سبک های پردازش اطلاعات، ادراک روابط والد کودک و بهزیستی -ذهنی: نقش واسطه ای باورهای اساسی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
عشورنژاد،فاطمه؛ کدیور،پروین؛ حجازی،الهه. (1396). رابطه عاملیت، برنامه ریزی و فرهنگ مدرسه با بهزیستی روانشناختی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان عادی و تیزهوش: تحلیل چند سطحی، پژوهش های نوین روانشناختی،47، 106-79.
فیروزبخت، سمیرا، لطیفیان، مرتضی(1397).بررسی نقش واسطه ای تاب آوری قالب های ارتباطی خانواده و خودتنظیمی انگیزشی، مجلة روانشناسی، 85، 117-100.
قنبری، فاطمه. کاظمی، محمود (1392). رابطة ادراک از فرزند پروری والدین با تاب آوری وخودکارآمدی در دانشجویان دانشگاه زنجان. پایان نامه. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه زنجان - پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی.
هاشمی،سهیلا؛ اکبری،علی. (1396). مدل علی برای ابعاد طرح ارتباطی خانواده،تاب آوری و مهارت مهار خشم با گرایش به خشونت، مجلة روانشناسی،83، 299-284.
Bandura, A. (1989).Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44, 1175-1184.
Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology. 52, 1-26 .
Bandura, A. (2006).Toward a psychology of human agency, Perspectives on Psychological Science, 1, 164-180.
Damasio, B.F., Borsa, J. C., & Silva,J. P. (2011). 14-Item Resilience Scale (RS-14): Psychometric properties of the Brazilian version, Journal of Nursing Measurement, 19, 131-145.
Desi, E.l., &Ryan, R.M. (2000).The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and determination of behavior. Psychology Inquiry, 11, 227–268.
Duggins, S.D. (2011). The development of sense of agency. Psychology Theses. Department of Psychology. Georgia State University.
Elder, G.H. (1994). Time, human agency, and social change: Perspectives on the life course, Social Psychology Quarterly, 57, 4-15.
Elder, G. H., Jr. (1998). The life course and human development. In: R. M. Lerner (Ed.), Handbook of child psychology, Vol. 1: Theoretical models of human development, New York: Wiley.
Elder, Gelen H., Shanahan,M.J.,& Jennings.J.A. (2015). Human development in time and place. Handbook of child psychology and development science. New York: Wiley.
Frost,D.(2006).The concept of “agency” in leadership for learning. Leading &Managing, 12, 19-28.
Gecas, V. (2003).Self-agency and the life course, In J.T. Mortimer, & M.J. Shanahan (Eds.), Handbook of the life course, New York: Kluwer Academic Publishers.
Grlonick, W.S., Deci, E.L. & Ryan, R.M. (1997). Internalization within the family: The self determination theory perspective. Parenting and children’s internalization of values: A handbook of contemporary theory, New York:Wiley.
Hitlin,S., & Johnson,M.K(2015). Reconceptualizing agency within the life course: The power of looking a head. American Journal of Sociology, 120, 1429-1472.
Hjemdal, O., Friborg, O., Stiles, T. C., Martinussen, M.,& Rosenvinge, J. H. (2006). A new scale for adolescent resilience: Grasping the central protective resources behind healthy development. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 39, 84-96.
Marshal., V.W. (2005). Agency events, and structure at the end of the life course. Advances in Life Course Research, 10, 57-91.
Mercer,S . (2011). Understanding learner agency as a complex dynamic system. System, 39, 427-436.
Mortimer, J. T., Staff, J., & Lee. J.C (2005). Agency and structure in educational attainment and the transition to adulthood. Advances in Life Course Research, 10, 131-153.
Schoon, I. & Lyons-Amos, M. (2016). Diverse pathways in becoming an adult: The role of structure ,agency and context. Research in Social Stratification and Mobility, 46, 11-20.
Schwarzer, R., & Jerusalem, M. (1995). Generalized Self-Efficacy Scale. In J. Weinman, S. Wright, & M. Johnston, (Eds.) Measures in health psychology: A user’s portfolio. Causal and control beliefs (pp. 35-37). Windsor, UK: Nfer-Nelson.
Seccombe, K. (2002). “Beating the odds” versus “changing the odds”: Poverty, resilience, and family policy. Journal of Marriage and Family, 64, 384–394.
Tabachnick, B.G & Fidel, L, (1996) Using multivariate statistics. New York: Happer Collins College.
Thoits, P. A. (2003). Personal agency and multiple role-identities. In: P. J. Burke, T. J. Owens,R. T. Serpe & P. A. Thoits (Eds), Advances in identity theory and research, New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
Wagnild, G. M. (2010). The Resilience Scale user’s guide for the US English version of the Resilience Scale and the 14-Item Resilience Scale (RS-14). Worden, MT: The Resilience Center.
Williams,A.L., & Merten, M.J. (2014). Linking community, parenting, and depressive symptom trajectories: Testing resilience models of adolescent agency based on race/ ethnicity and gender. Journal of Youth and Adolescence. 43, 1563-1575.
Yoon, H.J. (2011). The development and validation of the assessment of human agency employing Albert Bandura´s human agency theory. Submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy .The Pennsylvania State University.
Zimmerman, B.J, & Cleary, T.J. (2006). Adolescent´s development of personal agency. The role of self-efficacy beliefs and self-regulatory skill, In F.Pajares, & T.Urdan (Eds.). Self-efficacy beliefs of adolescents, Greenwich: Information Age Publishing.